Het is een droevig feit. Wat de Japanse ex-premier Shinzo Abe tijdens zijn leven maar niet lukte – de Japanse grondwet wijzigen – komt mede door zijn dood nu in een stroomversnelling.
Afgelopen vrijdag werd de invloedrijke politicus, die op verkiezingscampagne was in de stad Nara, bruut vermoord door een gestoorde man met een zelfgemaakt dubbelloops geweer van ijzeren buizen, een stuk hout en duct tape.
Gisteren togen de Japanners in groten getale naar de stembus. Om te protesteren tegen de laffe aanval op de democratie en om Abe eer te bewijzen. Zijn partij, de Liberal Democratic Party (LDP), behaalde de grootste overwinning sinds 2013.
Artikel 9 in de grondwet – die in 1947 werd opgesteld door de Amerikanen nadat ze het militaristische Japan hadden verslagen – bepaalt dat Japan een puur pacifistisch land is dat nooit meer een ander land zal aanvallen of geweld zal gebruiken om een internationaal geschil te beslechten. Japan beschikt dan ook over een ‘zelfverdedigingsmacht’ – een leger dat niet mag aanvallen en het land alleen mag verdedigen.
Gezien de toenemende dreiging in de regio vanuit een onvoorspelbaar en grillig Noord-Korea dat over kernwapens beschikt en een machtig en agressief China, vond Abe het artikel niet meer van deze tijd; hij wilde hij de bevoegdheden van de zelfverdedigingsmacht ver oprekken.
Om die procedure te kunnen starten is echter een twee derde meerderheid nodig, zowel in het Japanse Lagerhuis als in het Hogerhuis. Ook moet er een referendum plaatsvinden onder de Japanse bevolking.
In het Lagerhuis was de benodigde meerderheid al een feit. Iedere drie jaar vinden er verkiezingen plaats in het Hogerhuis voor de-helft-plus-één van de 248 zetels. De LDP won zondag 63 van de 125 zetels; daarmee hebben de ‘pro-revisie’-partijen nu samen 179 zetels in het Hogerhuis. Dat is zelfs aanzienlijk meer dan een twee derde meerderheid.
In een overwinningstoespraak verklaarde premier Fumio Kishida (LDP) maandag dat hij zal voortbouwen op de erfenis van Abe. Hij wil niet alleen een herziening van de grondwet doorvoeren maar ook een flinke verhoging van het defensiebudget. Ook wil hij verder met zijn monetaire beleid: herverdeling van de welvaart.
Vooral Zuid Korea en China, landen die zwaar hebben geleden onder de Japanse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog, zijn beducht op een revisie. Washington juicht de plannen daarentegen toe.
Na de oorlog sloot Japan voor zijn verdediging een defensieverdrag met de Verenigde Staten. De Amerikanen hebben tienduizenden militairen in het land gelegerd. Mocht Japan worden aangevallen, dan moeten zij terugslaan, de zelfverdedigingsmacht mag alleen assistentie verlenen. De Amerikanen vinden echter al jaren dat Japan militair gezien zelfstandiger moet worden.
De ‘havik’ Abe – bekend om zijn directheid, zijn nationalistische trekjes maar ook om zijn diplomatieke successen in het buitenland, waar hij Japan weer op de kaart zette – regeerde van 2006 tot 2007 en van 2012 tot 2020; hij was daarmee de langstzittende premier sinds de Tweede Wereldoorlog. Hij nam zelf ontslag vanwege gezondheidsproblemen (hij had chronische ontstekingen aan zijn darmen) en keerde terug als parlementslid; achter de schermen was hij nog altijd een van de meest invloedrijke politici binnen de LDP en drukte hij een stempel op het beleid. Bovendien werd hij zeer gerespecteerd door veel Japanners.
Het land staat bekend om de veiligheid op straat; vuurwapens zijn taboe en worden alleen gehanteerd door de politie en de Yakuza, de Japanse onderwereld. De brute moord op Abe door de 41-jarige Tetsuya Yamagami veroorzaakte dan ook een schokgolf. Yamagami – een oud militair met kennis van explosieven – was boos omdat zijn moeder veel geld had verloren door donaties aan een religieuze beweging (waarschijnlijk de Moon-sekte). Hij meende dat Abe daar banden mee had en wilde wraak nemen.
Vandaag zijn er overal in Japan wakes; morgen wordt Abe de laatste eer bewezen in een tempel in Tokio. De Japanners voelen diep mee met zijn weduwe, die zaterdag met het lichaam van haar man in een lijkwagen van Nara naar Tokio reed. Daar werd ze opgewacht door een haag van rouwende mensen.
De charmante en levendige Akie Abe (59) is zeer geliefd in het land. In de jaren negentig werkte ze onder de naam Ackey als dj bij een radiostation; ook is ze een gepassioneerd flamencodanser en een goede golfer. En ze houdt van een borrel. De Japanse traditie vereist dat vooraanstaande politici het zo nu en dan flink op een drinken zetten met hun electorale achterban. Akie nam tijdens die gelegenheden graag de honneurs waar voor haar echtgenoot die bekendstond als geheelonthouder.
Het paar was een hecht team en was sinds de jaren tachtig al samen; het bleef ongewenst kinderloos. Na de dood van haar man blijft Akie alleen achter. Dat zijn ambities postuum toch nog in vervulling zullen gaan, zal een schrale troost zijn.