Vreemd genoeg komt klagen over ondraaglijke lichtheid van de zomerprogrammering meestal uit de hoek van hoogopgeleide cultuurminnaars die ook in andere seizoenen, gezien de lage kijkcijfers voor culturele programmering, uitblinken in het niet kijken naar programma’s die voor hen bedoeld zijn. En die kankeren over de bagger waar ze kennelijk wel naar kijken. Je klaagt toch ook niet over de stand van zaken in de Nederlandse letteren omdat er beroerde sportboeken en dito chicklit worden geschreven? Dat ongelooflijke dédain jegens televisie van mensen die wel naar concert, theater en arthouse-bioscoop gaan, maar pakweg geen enkele weet hebben van wat er aan interessant drama wordt gemaakt in het kader van Kort!, One Night Stand, een deel van de Telefilms, sommige series (Volgens Robert en Jacqueline; A’dam E.V.A.) en in soms verbluffend goede kinderprogrammering (Vrolijke Kerst; Alleen op de wereld). ‘Er is nooit wat en de bbc is superieur’, klinkt het lamento. ‘Je kijkt gewoon niet en de bbc maakt behoorlijk veel bagger’, is mijn responszang.
In die verdoemde zomerprogrammering zijn twee vaste waarden begonnen: Zomergasten en Kijken in de ziel. Die laatste titel was in 2009 raak bedacht voor de eerste reeks: psychiaters. Maar toen Kijken wegens kwaliteit en succes werd geprolongeerd, bleek hij ook adequaat voor de beroepsgroepen die volgden: strafpleiters, politici, ondernemers, journalisten et cetera. Je kijkt inderdaad verrassend diep naar binnen. Die kwaliteit wordt gegarandeerd door interviewer Coen Verbraak, door de keuze van geïnterviewden en door de montage van Gerald van Leipsig die uit losstaande gesprekken impliciet debat weet te snijden.
In de komende, dertiende reeks zijn militairen aan het woord, van sergeant-majoor verpleegkundige Yvonne van Nieuwburg tot commandant der strijdkrachten Tom Middendorp. Ik zag aflevering 1 en 3. In de eerste leer je altijd de dramatis personae kennen en wordt nog voorzichtig afgetast. Daarna komt, via thema’s, steeds meer informatie boven tafel en wordt toegewerkt naar ethische dilemma’s. Waarbij Verbraak vaardig en met professioneel plezier drukt op plekken waar het een beetje tot veel pijn doet.
Aflevering 3 heeft als onderwerp ‘missies’, een relatief nieuw verschijnsel, ontstaan na het eind van de Koude Oorlog. In zekere zin was die overzichtelijk vergeleken bij de complexiteit van militaire taken en activiteiten na de val van de Muur, doordat vaste panelen gingen schuiven. Ooit was het wachten op de aanval uit het Oosten in een soort permanente loopgraaf, maar zonder gevechtshandelingen. Nu liggen de brandhaarden verspreid over de wereld en betekent ‘missie’ reëel gevaar voor uitgezondenen en soms doodskisten. In Afghanistan werden naast militairen ook Taliban verpleegd. ‘Is dat niet gek?’ vraagt Verbraak. ‘Dat is humanitair oorlogsrecht’, is het in alle opzichten correcte antwoord. Maar als er nog maar één rol verband is? Ja, dan… En niet-theoretisch meldde zich een vader met door een slang gebeten zoontje. Er waren maar twee ampullen tegengif. Hogerhand zei dus: wegsturen. ‘Als Yvonne’ was Van Nieuwburg daar woest over (‘op iedereen en op mezelf’), als sergeant-majoor had ze de afweging van superieuren te respecteren. Van die dingen.
Coen Verbraak, Gerald van Leipsig, Kijken in de ziel: Militairen, NTR, maandags vanaf 24 juli, NPO 2, 21.10 uur_