De verdwaalde zeloot krijgt de wind van voren. De vorig jaar overleden rabbijn Schneerson gold voor veel van zijn aanhangers als de Messias en stond bekend als een fel tegenstander van Rabins vredespolitiek. Enige durf kan de zeloot niet worden ontzegd, te midden van de honderdduizend Israeli’s die Rabin de laatste eer bewijzen. Door diens wrede en onverwachte dood is de diepe kloof in de Israelische samenleving eens te meer blootgelegd. Het weldenkende deel der natie is naar Jeruzalem getogen, de tegenstanders van Rabin blijven, op een enkele uitzondering na, wijselijk stil.
De moord op Rabin heeft geleid tot een twee dagen durende massale oproep tot vrede, een oproep die de voor Rabin fataal afgelopen vredesdemonstratie in Tel Aviv afgelopen zaterdagavond in alle opzichten overtreft. Honderdduizenden Israeli’s, vooral jongeren, bewijzen de laatste eer aan Rabin. Op zijn laatste rit, van de Knesset naar zijn graf, wordt Rabin vergezeld door de groten der aarde. Het is een van de meest imponerende begrafenissen van de eeuw, met Wim Kok, koningin Beatrix, Bill Clinton, Jimmy Carter, George Bush en talloze staatshoofden als getuigen.
Voor de Israelische veiligheidsdienst, tot afgelopen zaterdagavond het absolute bolwerk van veiligheid, is de ceremonie een complete nachtmerrie. Nooit eerder waren er zoveel belangrijke gasten in Israel. Langs de weg tussen het Israelische regeringsgebouw en de Herzlberg staan duizenden soldaten, met geladen wapens en hun gezicht naar het massale publiek gericht. Op de daken staan scherpschutters, alle mogelijke Israelische veiligheidsdiensten zijn uitgerukt. Naast de kogelvrije limousines van de hoogwaardigheidsbekleders rennen nerveuze mannen in zwarte pakken voorafgegaan door met stenguns bewapende motorrijders.
Op de weg tussen de Knesset en de Herzlberg staan orthodoxe yeshiva-studen ten zij aan zij met in minirok en T-shirt gehulde meisjes, een ongekend beeld hier. Een groepje orthodoxe jongeren staart vol ontzag naar het decollete van een geblondeerde demonstrante. ‘Waarom mag ik op sabbat niet in mijn auto door Jeruzalem rijden?’ schreeuwt ze. ‘En waarom kijken jullie zo naar mijn tieten?’ De jongens giechelen en worden uiteindelijk door een rabbijn weggevoerd.
Een eenzame demonstrant uit Kiryat Arba’, het joods-fundamentalistische bolwerk naast Hebron, zwaait met een bordje met als opschrift: ‘Ik schaam me.’ Hij bekent aanhanger te zijn van de radicale Kach-beweging, ooit opgericht door de vermoorde extremist Meir Kahane. ‘Hoe kunnen jullie in godsnaam joden vermoorden?’ schreeuwt hij wanhopig.
De CNN-correspondent Wolf Blitzer meldt voor de camera’s dat heel Jeruzalem in diepe rouw is, maar er hangt in feite een zeer ontspannen en berustende sfeer rond de begrafenis. Het is 25 graden, op straat wordt gratis limonade verstrekt, groepjes mensen staan rondom radio’s en luisteren naar de speeches van Bill Clinton, koning Hoessein van Jordanie en de Egyptische president Hosni Moebarak. Natuurlijk rouwt Jeruzalem, maar het is alsof de mensen voor het eerst in lange tijd beseffen dat het zo niet verder kan. Rabin is een martelaar geworden, tegen wil en dank. Meer dan vijftig jaar lang heeft hij zich opgeofferd voor de veiligheid van Israel, met als resultaat dat hij afgelopen zaterdag in koelen bloede werd doodgeschoten door een voormalige beroepsmilitair.
TOEN DOCTOR Baruch Goldstein begin vorig jaar de tombe van de aartsvaderen in Hebron binnenwandelde en een bloedbad aanrichtte onder biddende Palestijnen, reageerde premier Rabin op zijn bekende wijze: ‘Een eenzame gek, maakt u zich geen zorgen.’ Onmiddellijk na de moord op Rabin verkondigde Benjamin Nethanyahu, leider van de grootste rechtse oppositiepartij Likoed, hetzelfde voor de camera’s van CNN: ‘We kunnen ons niet beschermen tegen lonely lunatics.’
Maar de moordenaar van Yitzhak Rabin was geen eenzame gek. Yigal Amir, 27 jaar, zoon van een jemenitische rabbijn uit de sjieke badplaats Herzlia, parel aan de kroon van zijn yeshiva (godsdienstschool), de Kerem Dicna, rechtenstudent aan de verlichte Bar Ilan-universiteit van Tel Aviv, staat in een lange en bloederige traditie van extreem rechts geweld in Israel.
Net als docter Goldstein was Yigal Amir een uitmuntend soldaat. Hij diende in de Golan-brigade, de keurtroepen van het Israelische leger. Zijn broer, eveneens voorbeeldig militair, prepareerde de drie speciale dumdumkogels waarmee Rabin werd doodgeschoten. De aanslag op Rabin, volgens Amirs verklaring tegenover de politie ‘opgedragen door God’, was zeker geen spontaan opgeweld idee. Naar eigen zeggen had Amir al twee keer eerder een aanslag op Rabin gepland, waarvan een keer tijdens een bezoek van Rabin aan het holocaust-monument Yad Ve Shem in Jeruzalem. Hij was lid van de extreem- rechtse organisatie Ayel, in welke hoedanigheid hij regelmatig in de actualiteitenrubrieken van de Israelische televisie te zien was, woest zwaaiend weggedragen door militairen tijdens demonstraties tegen het regeringsbeleid.
In het milieu van Amir was het al geruime tijd gebruik om Rabin uit te maken voor moordernaar en verrader. Ook Benjamin Nethanyahu en andere Likoed-leden deden regelmatig een duit in het zakje. Zozeer dat Rabins weduwe Lea bij de begrafenis met de woorden ‘Het is te laat’ weigerde de excuses van een Likoed-lid voor de hysterische haatcampagne tegen haar man te accepteren. In het kader van die anti-Rabincampagne circuleerden er cartoons waarop Rabin stond afgebeeld in een nazi-uniform compleet met swastika’s. Talloze auto’s reden rond met stickers met teksten als: ‘Het volk is tegen Rabin’.
Rabin maakte drie maanden geleden al bekend dat hij regelmatig werd bedreigd. Volgens hem kon het gevaar van extreem- rechtse groeperingen komen, maar ook van een enkele loslopende gek. De Israelische veiligheidsdienst was al geruime tijd in de weer met het opstellen van profielen van potentiele daders. Sinds zijn handdruk met Yasser Arafat stond de gewezen generaal nummer een op de dodenlijst van een hele rits joodse fundamentalistische verzetsgroepen, direct gevolgd door Shimon Peres. Dit aftasten van de mogelijke zieleroerselen van de Israelische Lee Harvey Oswald leverde klaarblijkelijk weinig op, zoals ook het hele veiligheidssysteem van de op totale controle en veiligheid gefixeerde joodse staat jammerlijk heeft gefaald.
EHUD SPRINZAK, schrijver van enige baanbrekende studies over aard en wezen van extreem-rechts in Israel, kreeg naar eigen zeggen enkele dagen voor de aanslag een anoniem telefoontje waarin werd medegedeeld dat er een aanslag op Rabin aanstaande was. ‘Maar hebben jullie dan wel een rabbi die dat goed wil keuren?’ vroeg Sprinzak, refererend aan het eerste gebod dat Mozes mocht ontvangen. Het antwoord: ‘Als we willen hebben we er wel tien.’ Rabin kon met andere woorden weten wat hem boven het hoofd hing. Desondanks weigerde hij een kogelvrij vest te dragen.
Gadi Sukenik, een van de belangrijkste televisiepresentatoren van het land, toonde tijdens de begrafenis van Rabin een fotokopie van een rabbinale verklaring waarin het doden van ‘Yitzhak, zoon van Rosa en Nehemia Rabin’ werd gelast, als repressaille voor ‘het uitventen van het land van Israel aan de Arabieren’. Deze joodse ayatolla’s kregen hun zin. De Israelische regering kwam maandag met een verklaring waarin harde maatregelen werden aangekondigd tegen extreem-rechtse rabbijnen die hadden opgeroepen tot de moord op Rabin. Ook werd een verbod op de activiteiten van extreem-rechtse groepen in het vooruitzicht gesteld. Een eerdere wet in die richting werd twee jaar geleden tegengehouden door Israels hooggerechtshof, omdat die in strijd zou zijn met de vrijheid van godsdienst. Nu komt de maatregel rijkelijk laat.
DE MOORD OP RABIN heeft het aangezicht van Israel definitief veranderd. Het werpt niet alleen een alleronaangenaamst licht op de ‘joodse politieke ondergrondse’, ook op andere terreinen zet het de natie voor dilemma’s die schreeuwen om een radicale ommekeer. Er zijn ten eerste veel te veel wapens in het land. Israel is gedrenkt in een cultus van geweld. Opgeschoten tieners die je niet eens een brommer zou toevertrouwen, lopen met hun machinegeweren al dan niet dronken rond in de disco. Het openlijke wapenvertoon doet de extreemste wild-westfilms verbleken tot een tochtje Disneyland.
Ten tweede ligt het nationale veiligheidssyndroom definitief aan diggelen. Een van de best beschermde mensen ter wereld, premier van een land waar alles op veiligheid - bitachon - is gericht, kon door een goed opgeleide terrorist op anderhalve meter afstand worden afgeknald. Israel zal nooit meer hetzelfde zijn, en de kloof tussen rechts en links lijkt groter dan ooit.
Toch is er een kleine kans dat de moord op Rabin positieve gevolgen heeft. Zijn dood heeft de nurkse, kettingrokende, een fles wodka per dag consumerende ex-warlord in een klap tot het idool van de Israelische jeugd gemaakt. Toen het nieuws van Rabins overlijden zaterdagavond bekend werd gemaakt door Sky-news (de Israelische televisie deed toen nog steeds geloven dat het slechts om lichte verwondingen ging), barstte de binnenstad van Jeruzalem bij de spaarzame uitgaansgelegenheden uit in een spontaan angstaanjagend gekrijs. In een mum van tijd waren de straten vol met door verdriet gebroken tieners.
Bij leven en welzijn was Rabin nooit zo populair geweest. Hij was zeker geen smetteloze politicus - zijn carriere als ambassadeur in Amerika werd vroegtijdig beeindigd door een financieel schandaal - maar hij was wel degelijk een van de meest oorspronkelijke denkers en doeners in het Midden-Oosten. Nu is hij een martelaar geworden. Volgens zijn familie en vrienden was Rabin volslagen gelukkig tijdens de massale vredesdemonstratie in Tel Aviv afgelopen zaterdag. Voor het eerst in zijn carriere bromde hij wat mee op de tonen van een vredeslied, gelukkigerwijs bijgestaan door talloze Israelische popsterren. Het is haast ongelofelijk dat de tekst van het lied, die Rabin luttele minuten voor zijn dood in zijn binnenzak stak, door een kogel werd doorboord.
Tegen wil en dank is Yitzhak Rabin het nationale jeugdidool van Israel geworden. Enkele uren na zijn begrafenis op de Herzlberg, het walhallah van de Israelische helden, zitten Israelische hippies te treuren rond zijn graf. Amper zes uur eerder was het voor het voetvolk onmogelijk de berg te betreden, maar nu is de duisternis gevallen en zijn koning Hoessein van Jordanie en president Moebarak van Egypte vertrokken. Rond het verse graf, in de nabijheid van dat van Golda Meir, zijn honderden kaarsjes aangestoken. Mount Herzl lijkt op Pere Lachaise, Rabins graf op dat van Jim Morrison.