Geen grote gevechten, geen verwoestingen, alleen wat plichtmatige protesten uit het Westen, en de publieke opinie aan deze kant van de wereld heeft zich voorbeeldig koest gehouden. Dat heeft de vrede niet gered. Sinds een paar maanden is het Oekraïense leger op voet van oorlog met de separatisten die gesteund worden door Moskou. De strijd wordt bloediger, heeft nu zo’n 2200 levens geëist. We weten niet welke partij aan de winnende hand is, maar wel wordt het steeds duidelijker dat de zuigkracht van de escalatie internationaal voelbaar begint te worden, terwijl het einde niet in zicht is. Wat moet het Westen doen?
Deze week wordt in Wales een Navo-conferentie gehouden waar Oekraïne boven aan de agenda zal staan (met de Islamitische Staat natuurlijk). Polen had voorgesteld een basis voor een gevechtsmacht van tienduizend man in te richten. Die suggestie heeft niet voldoende bijval gekregen. Secretaris-generaal Rasmussen zal nu voorstellen een ‘ultrasnelle internationale interventiemacht’ op te richten. Nederland, Groot-Brittannië en de Baltische staten willen eraan meedoen. Dat zal dan de volgende stap in de escalatie zijn. En wat daarna?
De gang van zaken doet steeds meer denken aan de laatste ontwikkelingen die aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog voorafgingen. Begonnen met de Anschluss van Oostenrijk in 1938 en een jaar later gevolgd door de annexatie van Danzig en Sudetenland. Chamberlain en Daladier hadden er vrede mee. Peace for our time. Daar danken we het woord appeasement aan. En voor de rest vormden die gebeurtenissen met elkaar de laatste voorbereiding tot de Tweede Wereldoorlog.
In de nu snel groeiende tegenstelling berokkenen de partijen elkaar met exportbeperkingen al een aanzienlijke economische schade. Dat kan nog steviger, maar er is een eind aan, en wat dan? Laten we aannemen dat de strijd in Oekraïne voortduurt terwijl er geen mogelijkheden tot verdere economische escalatie meer zijn. Zullen we dan besluiten dat de ultrasnelle interventiemacht moet ingrijpen? Op welke manier? Door troepen naar het slagveld te sturen, soldaten uit West-Europese landen te laten meevechten bij de herovering van een stad waar de separatisten het voor het zeggen hebben? Luchtaanvallen? Wat zal daarop de Russische reactie zijn?
Poetin is niet iemand die voor een relatief bescheiden ontplooiing van westerse macht in zijn schulp zal kruipen. Het risico waarmee met een westelijke militaire ingreep rekening moet worden gehouden is dat op die manier een nieuwe fase in de escalatie zal worden geopend. Daarmee naderen we tot een andere historische vergelijking: het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, toen door een relatief ondergeschikte samenloop van omstandigheden deze vier jaar van moord en verwoesting zijn begonnen. Vorige week zaterdag heeft Poetin zijn onversaagdheid nog bevestigd door in een telefoongesprek tegen de voorzitter van de Europese Commissie Barroso te zeggen dat Russische troepen binnen veertien dagen Kiev kunnen innemen. Volgens Der Spiegel.
Objectief gezien is het voor Moskou een goede tijd voor deze veroveringspolitiek. Sinds dit jaar heeft het Westen weer een nieuwe vijand: de Islamitische Staat. Luchtaanvallen en wapenleveranties aan de tegenstanders hebben nog geen overtuigend succes gehad. Er is nog geen doeltreffende strategie. Het Midden-Oosten in zijn geheel verkeert in toenemende chaos. Dan is er de toestand van de Europese defensie. Alle West-Europese landen hebben de afgelopen jaren krachtig op hun defensiebudgetten bezuinigd. Onze collectieve weerbaarheid is geen schaduw meer van die van een jaar of tien geleden. En ten slotte de economische crisis. Die zijn we nog niet te boven. Spanje, Italië en Frankrijk zijn er het ergst aan toe, maar ook wij maken onszelf blij met een halfdode mus.
Dan is er nog de stemming onder het publiek. Rusland wordt niet als het grote gevaar gezien. Dat is de islam, het zijn de jihadi’s die ons naar het leven staan. De bereidheid om ter wille van Oekraïne tot de rand van oorlog te gaan is uiterst gering. Dit alles maakt het waarschijnlijker dat Poetin zijn salamitactiek zal voortzetten, met als voorlopig doel een zelfstandig Oost-Oekraïne. Zou het Westen daarvan dusdanig schrikken dat het zijn politiek jegens Moskou radicaal op de helling zet? Die kans is heel klein.