‘Wat zullen we nu eens opzetten?’ vraagt ze na het eten. Op tafel ligt een potje cluedo naast een pot thee. We trekken onze mobieltjes tevoorschijn om te verbinden met de bluetoothspeaker. Havermelklattes in de bergen, zegt Hanny. IJsjes van 99 cent op het strand, zegt haar vriend. Afspeellijst na afspeellijst komt voorbij: Wakker worden in een wolkenkrabber. Wakker worden in een hangmat. Jazz op zondagochtend. Jazz op zondagochtend in de keuken. Jazz voor als je afwast op zondagochtend terwijl de zon schijnt op de houten vloer in de keuken. Het is donker en het motregent buiten. De keuze valt, met Lezen in het maanlicht door het bibliotheekraam, op drie uur aan nummers met kabbelende piano’s en weemoedig gestemde violen.
De playlist an sich is niets nieuws: de mixtape en gebrande cd’tjes gingen hem voor, compilatiealbums zijn er nauw aan verwant. De komst van digitale streamingdiensten begin jaren tien schoof de afspeellijst als presentatievorm wel prominenter naar voren. Niet langer was het album het primaire format van ons luistergedrag en onze muziekconsumptie.
Spotify’s afspeellijsten brachten ons ook iets anders: een gedeeld vat aan associaties bij muziek. Wie tien jaar geleden een koffiehuis bezocht, of dat nou in Amsterdam, Groningen, Glasgow of Melbourne was, kende daarna hoogstwaarschijnlijk het gehele repertoire van Norah Jones en Michael Bublé uit het hoofd. Nu luisteren we samen in ’t Koffiehuis naar poppy folkmuziek. Populaire playlists, soms met honderdduizenden volgers, creëren een gedeeld muzikaal landschap voor onze afzonderlijke ervaringen.
Tegenwoordig gaan gebruikers van streamingdiensten hierin zelfs nog een stapje verder dan Knuffelrock en koffiemuziek. Lezen in het maanlicht door het bibliotheekraam was nog maar het topje van de ijsberg, zo blijkt. In de Facebook-groep ‘Oddly Specific Playlists’ – ruim driehonderdduizend leden – kom ik persoonlijke playlists tegen met haast microscopisch detail. Op TikTok delen gebruikers playlists met lange, verhalende titels en ‘aesthetic’ plaatjes die een ‘sfeer’ of ‘vibe’ schetsen.
Dankzij de creativiteit van zijn gebruikers biedt Spotify nu de soundtrack voor elk uniek moment (rijden door Yosemite om sterren te kijken onder een deken bij Glacier Point, bij het haardvuur tijdens kerst) en elke gemoedstoestand (dansen in je onderbroek, huilen in de doehetzelfzaak, huilen op kantoor, huilen in de club na een lange, verschrikkelijke dag op kantoor). Elke grote levensgebeurtenis en rite de passage (je laatste zomer als tiener, eerste dag van je droombaan) kan moeiteloos van muzikale omlijsting worden voorzien. Elke geleefde waarheid kan worden gevierd (born this way, feminist rage), elke óngeleefde waarheid zelfs een beetje tot leven worden gewekt (wakker worden in Zweinstein, pov: u r at a party at Euphoria High, liedjes waardoor je je een onbegrepen schurk voelt die gewoon worstelt met trauma uit het verleden). Spotify lijkt daarmee het auditieve equivalent van het visuele Instagram te zijn geworden: een plek om herinneringen vast te leggen, een toevluchtsoord van escapistische fantasieën én een vision board van de levensstijl die je eigenlijk ambieert.
De concept-playlist nodigt uit tot een actieve manier van luisteren naar muziek. Makers van oddly specific playlists zijn constant bezig met lijstjes, lees ik in de Facebook-groep. Hun oren zijn continu gespitst – wie weet past dat ene nummer op de achtergrond immers precies in Tiener in 2012 met een goedbezochte Tumblr-blog. Daarnaast vraagt het maken van playlists ook om creativiteit. Een afspeellijst als Taylor Swift-liedjes als een liefdesverhaal ordent zowel een genre-overstijgende discografie op een coherente manier als dat het een nieuwe luisterervaring – namelijk die van pop-opera – creëert. Voor de luisteraar is de concept-playlist de ultieme vorm van zelfexpressie.
De bekendste muziekliefhebber die alles in specifieke, ultrapersoonlijke lijstjes sorteert is natuurlijk Rob uit High Fidelity, een roman van Nick Hornby. Op TikTok en in de Facebook-groep worden zowel de vertolking van John Cusack als die van Zoë Kravitz graag geciteerd. Een goede playlist is in balans, legt Rob in die filmpjes uit. Het is haast een golf die je meevoert. De volgorde doet ertoe: het eerste nummer is het belangrijkst, dat zet de toon, maar het is evengoed belangrijk om met een geweldig nummer te eindigen. In een playlist kun je zeggen wat je wil zeggen zonder het daadwerkelijk te zeggen. Je mag andermans poëzie gebruiken om uit te drukken hoe je je voelt. De playlist is een ambacht, een kunst, concludeert Rob. Of nee: het is, eigenlijk, een liefdesbrief.