Een tuit?

Het is een klein schilderij, van Rezi van Lankveld. Muscles is de titel. Maar voorlopig begrijp ik maar weinig van de merkwaardige verknopingen van vorm en kleur. Het is me niet duidelijk waar ik met kijken moet beginnen. Dat komt doordat de voorstelling eigenlijk nergens op lijkt. Eerst begint het op een stilleven te lijken. Er zit in de voorzichtige figuratie een effect van stapeling, van dingen naast en tegen elkaar. Ook is er de achtergrond van helder blauw. Die zie ik opwaarts eerst, maar dan komt er van linksboven een soort bruine slinger die naar beneden glijdt. Maar dat slingerende bruin maakt, terwijl het valt, ook plaats en ruimte voor een slanke kronkel van hard blauw. Die kruipt dan weer naar boven. Zulke dingen doen zich zomaar voor. Vorm en kleur gaan hun gang. In de eigengereide figuratie van het schilderij kun je nog maar moeilijk je weg vinden. Alles kun je zien, maar hoe beschrijf je wat ze ziet? Verder kijken dan maar, hoe raar het schilderij er, door dat kijken, ook uit begint te zien.

Het is een klein werk. Vaak begint Rezi met een schilderij terwijl het doek op de grond ligt – dan blijft dunne vloeibare verf beter op zijn plaats. Zij zit gehurkt over het doek gebogen. Zij kijkt van dichtbij. Het beeld is dan als het ware een vergroting van wat er gaande is. Zo begint de voorstelling, stel ik me voor, op gang te komen. De verf is dun en niet al te stroef. De kwast vloeit en glijdt. Ze maakt wonderlijke vormen die makkelijk buigen. Haar handschrift is buigzaam. Het is alsof ze met de kwast roert in vloeibare verf. Ze laat kleur bewegen totdat ze vanzelf hun vorm vinden. Maar als dan een vorm bij zichzelf uitkomt, die bruine slingers bijvoorbeeld, dan verandert ze ook. Kleuren zijn ongrijpbaar als vissen.

Zo, van dichterbij dan kijkend naar Muscles, merk ik dat de eerste beschrijving van daarnet, verknopingen, er eigenlijk toch naast zat. Het is een mooi artistiek woord, maar als er iets niet verknoopt raakt is het wel de vlietende ontwikkeling van de kameleontische voorstelling in het schilderij. Een verknoping zet een formulering vast. Er is daarentegen sprake van gedaantewisselingen. We zien beweging van vorm, slierten bruin of blauw of bijvoorbeeld een bruine lus. Het verloop van die stevige beweging zit vol energie. Of er iets te gebeuren staat, dat suggereert ook de elastische buiging van de stralend bruine verf. Toch komt de gebeurtenis niet uit bij een voltooide wisseling van gedaante. De beweging blijft hangen. Zij raakt in de war met andere vormen die de straffe vorm van de lus en passant ook teweegbracht. Binnen in de bruine lus ontstond, in die buiging, ook iets wat op een kom leek. Verder naar boven zien we, eerst in wit en grijs, nog een ovaalronde vorm. Ooit stond die boven op een grijs en witte stapeling. Misschien was dat, toen het schilderij als stilleven begon te ontstaan, ooit een stapel boeken. Daarop stond dan een kan. Die bruine lus was misschien wel een rond tafeltje op drie poten. Hoe dan ook, in het heen en weer van vormen begon de ovale vorm van de kom binnen in de bruine lus gelijkenis te vertonen met de grijze ovaal die wellicht een kan was, boven op de stapeling. De kom in de bruine lus was eerst ook grijs. Rezi maakte die vorm scherper met helder blauw. Toen ze toch met die kleur doende was, maakte ze ook de rand blauw van de kan die boven op de stapeling staat. Die was, als de stapeling, grijs en wit. Langzamerhand is niets meer wat het was. Waarom zou het. Van de halfronde blauwe rand om de kan ging ook nog blauwe verf lekken – als een schaduw van de bruine vorm die ineens op de tuit van een koffiepot gaat lijken.

Vrijwel alles verandert terwijl het geschilderd wordt. Kleuren raken door elkaar geroerd. Het is verwarrend, tegelijkertijd ook verrassend en opwindend. Een metamorfose, in de zin van Ovidius, verleent al eeuwenlang energie aan de geheimzinnige levendigheid van kunstwerken, zoals ook in deze voorstelling van Rezi van Lankveld. Een schilderij begint en wordt dan, ergens onderweg, iets anders. Een gewone metamorfose, bij Ovidius, vertelt hoe verbazingwekkend een persoon in een andere gestalte verandert. De vertelling heeft een conclusie. In het schilderij Muscles komt vrijwel geen eind aan vormverwisselingen. Zelfs de titel van het werk is een raadsel. Onder Rezi’s roerige handen zwiert en sijpelt kleur als water. Als iets vorm wordt, zwenkt ze naar een andere kleur. Ze vermijdt conclusies en schildert verrassingen.