Even uitleggen. De parlementaire enquête naar de uitvoering van Ziektewet en WAO leidde tot de conclusie dat het stelsel ‘om’ moest. Behalve de verlaging van de uitkeringen en strengere keuringsnormen zou dat moeten worden bereikt door de bedrijfsverenigingen efficiënter te laten werken. Hoe dwing je efficiency af bij een publieke organisatie? Door privatisering, zo wil het geldende geloof. Dus moeten de bedrijfsverenigingen gaan concurreren met elkaar en met de particuliere verzekeringsmaatschappijen. De uitvoering van de Ziektewet, die het jaar verzekert dat voorafgaat aan de WAO, zou aan de ondernemers worden overgelaten. De VVD kreeg de privatisering in ruil voor de toezegging aan de PvdA dat aan hoogte en duur van de uitkeringen niet opnieuw zou worden gemorreld.
Maar wat gebeurde? Al deregulerend kwam men tot de ontdekking dat afschaffen van de Ziektewet zou leiden tot verlies van rechten van uitzendkrachten, oproepkrachten en dergelijke, samen tegenwoordig zo'n tien tot vijftien procent van werkend Nederland. Extra complicatie was nog het feit dat zwangerschapsverlof, nu in de Ziektewet geregeld, opnieuw zou moeten worden geregeld. Toen hij dat helder had, besloot minister Melkert dan maar een beetje minder te dereguleren.
Dan de WAO. Daar behelsde de grotere marktwerking twee dingen. De eerste is premiedifferentiatie, wat zoveel wil zeggen dat een bedrijfstak die veel mensen de WAO in stuurt, bijvoorbeeld de bouw, meer premie moet gaan betalen dan een die dat niet doet bijvoorbeeld de banken. Daar zou men het voorlopig bij kunnen laten natuurlijk. Maar nee, concurrentie moet en dus mogen de particuliere verzekeraars meedoen. En wat blijkt nu? Die moeten een veel hogere premie gaan rekenen dan hun publiekrechtelijke tegenvoeters. Waarom? Omdat het publieke systeem werkt met een omslagstelsel - alle verzekerden betalen premie voor de mensen die op dat moment arbeidsongeschikt zijn - en het particuliere systeem op basis van kapitaaldekking iedereen betaalt premie waarmee een individueel kapitaal wordt opgebouwd waarvan de eventuele uitkering wordt betaald. Het opbouwen van dat kapitaal vergt een premie die lange tijd ver boven het niveau ligt van de premie die het omslagstelsel vraagt. Het is eenvoudig een verschil van aanpak: doe je het individueel, dan kun je de premie maximaal differentiëren: volgens het principe ‘eigen risico eerst’ betaalt iedereen immers alleen voor zichzelf. Bij het publieke omslagstelsel blijft de differentiatie beperkt, vanwege het principe ‘gezamenlijk risico eerst’. Maar dat leidt tot een lagere totaalpremie. Dat is nou wat ik ‘marktwerking plus’ zou willen noemen.