De pest met onvolprezen televisie is dat die vaak ongeprezen blijft. Neem VPRO’s Tegenlicht, noemer voor een reeks documentaires, meest van eigen makelij. Twee keer in discussie voor de Nipkowschijf, twee keer niet gewonnen. Wat terecht is – de meerderheid beslist ten gunste van Kopspijkers en Papaul – maar wat me toch niet lekker zat vanwege de sterke indruk dat een aantal juryleden weinig Tegenlichten had gezien. Die makke houd je altijd bij zo’n enorm programma-aanbod – ik mis meer dan ik zie – maar het zegt ook iets wanneer uitgerekend kwaliteitstelevisie tot vage blikken leidt. Misschien is het nadeel van de reeks dat de onder delen weinig meer dan de titel, de relevantie van de thematieken en grote vakkundigheid gemeen hebben. Want het kan over van alles gaan: Campus Vught, globalisering van kantoorwerk, Al Jazeera, de crisis in Argentinië, Wouter Bos. Al kun je zeggen dat er een aantal klassiekers is gemaakt over globalisering en de uiteenlopende reacties daarop, het wankelen van de Amerikaanse macht, de ontwikkelingen in islam en Arabische wereld. Niet voor niets kan Tegenlicht na de moord op Van Gogh uit het archief De berg inzetten waarin fundamentalistisch verzet tegen de open samenleving centraal staat. Geen snelle actualiteit maar verbreding van kader en verdieping tegelijk. Dit seizoen begon weer raak met een Amerikaanse Kosovaar van Albanese afkomst die zijn broeders «thuis» van wapens voorziet. Je weet dat die voor verdediging tegen boze buren dienen, maar ook dat er etnisch mee gezuiverd zal worden als het even kan. Toch komt hij sympathiek over: verwarring is des kijkers deel. Inmiddels hebben we onder meer ook een ploeterende Pronk rond Darfur gezien en een zo uit Dickens weggelopen Rotterdamse huisjesmelker die zich met kennelijke trots liet filmen. Verbijsterend.

Ook Andere tijden is onvolprezen. Dat won weliswaar de schijf, maar het behoort tot het meubilair. Prachtig meubilair, maar dat zie je niet meer tot je je realiseert hoe verwend we zijn met zo een gedegen, intelligent en origineel programma. Een juweeltje was weer het Palast der Republik, dat prestige gebouw van de DDR aan de hand waarvan cultuur, economie en politiek van die staat beschreven en verbeeld worden. Oude koek want al uitgezonden? Bezoek de sites van Tegenlicht en Andere tijden en u treft schatkamers. Uniek is dat die twee, met een enorm aantal andere Nederland 3-programma’s, aan de themaweek Geheim geweld over kindermishandeling meedoen. Tachtigduizend mishandelde kinderen per jaar, een dood kind per week, talloze zestienjarige meisjes misbruikt. Daarover gaat het deze week, onophoudelijk en op niveau. Blaffen tegen de maan? Misschien. Maar vermoedelijk effectiever dan een stille tocht.