De Raad van State ís natuurlijk een politiek orgaan, dus in dat opzicht is het een beetje spijkers op laag water zoeken van Job Cohen. En ook een beetje aansluiten in de rij van mensen die ietwat obligaat - maar principieel volkomen juist natuurlijk - roepen dat het toch wel een verstrengeling is van belangen als minister van Binnenlandse Zaken Piet Hein Donner de nieuwe vice-voorzitter van de Raad van State zou worden. Dat Donner dan zijn eigen aanstelling moet voorbereiden. En dat hij vervolgens als adviseur van de regering moet oordelen over wetsvoorstellen die hij de afgelopen jaren zelf heeft voorbereid. Slager, eigen vlees, enzovoort.
Het is bovendien ook een beetje makkelijk, van Cohen, om nu plots te roepen dat leden van het kabinet niet naar de Raad van State mogen. De huidige vice-voorzitter, Herman Tjeenk Willink, was tot zijn benoeming voorzitter van de Eerste Kamer namens de pvda, nauw betrokken bij allerlei wetgeving. Sterker nog, hij was als informateur wegbereider van het eerste kabinet-Kok, dat hem vervolgens aanstelde bij de Raad van State. Waar hij dan weer moest adviseren over wetten ingediend door het kabinet-Kok. De pvda heeft niet echt bijster veel recht van spreken als ze zich boos maakt over achterkamertjesbenoemingen.
En toch heeft Cohen gelijk. Niet zozeer vanwege Donner en zijn rol als keurslager, maar vanwege de Raad van State zelf. Het is een tandeloos instituut. Het adviseert van alles, maar als het niet uitkomt legt het kabinet het advies naast zich neer. Zoals onlangs bij de verhoging van de aow -leeftijd. Andersom gebeurt ook: het kabinet vraagt om een advies om zich achter te verschuilen. Jan Peter Balkenende deed dat toen hij niet nog een keer een referendum over de EU-grondwet wilde en graag van de Raad van State hoorde dat dat ook helemaal niet nodig was. ‘Het is het adviesorgaan ván de regering, en dat leidt tot een tamelijk loyale manier van opereren’, zei hoogleraar staatsrecht Wim Voermans onlangs in het Reformatorisch Dagblad.
Kortom, de Raad van State functioneert niet als de gedroomde onafhankelijke adviseur van het kabinet. Dat is ook lastig, met relatief veel politici en ex-politici in haar midden. Winnie Sorgdrager zit er, Wim Deetman, Jan-Kees Wiebenga, Joke van der Meer en Yvonne Timmerman-Buck.
Het zou beter zijn als de adviestak van de Raad van State gedepolitiseerd zou worden. Gewoon, alleen maar onafhankelijke juristen en bestuurskundigen benoemen die zonder aanzien des partijs en zonder enige loyaliteit ten opzichte van welk kabinet dan ook kunnen adviseren over de kwaliteit van wetsvoorstellen, of ze wel stroken met de grondwet en of ze wel uitvoerbaar zijn. Dan kan die rare, verouderde verdeelsleutel tussen het cda, de pvda en de vvd ook meteen worden afgeschaft.