Eigenzinnig

Wie is deze vrouw? Ze ligt uitgestrekt op een wit doek, leunend op een heup en op een hand, ze is naakt en houdt in haar andere hand een pen of potlood vast waarmee ze op het punt van schrijven of tekenen staat. Ze kijkt de toeschouwer aan met een blik van opperste concentratie: misschien tekent ze ons, of begint aan een beschrijving in woorden zoals deze van haar. Een stuk verderop hangt dezelfde vrouw opnieuw, nu op een blauw doek waarop ze zich manifesteert als een collage, een figuur getekend in potlood die zich over het doek uitstrekt op verschillende kleine vellen papier die met tape aan elkaar zijn verbonden. Ze kijkt ons nog steeds aan, potlood of pen in de aanslag, maar met een lijf dat van plakband aan elkaar hangt. Beide werken zijn getiteld The Author. De kunstenaar, lijkt kunstenaar Perri MacKenzie te zeggen, is een hoogst complexe constructie.

Autofiction is een groepstentoonstelling in Galerie Fons Welters, samengesteld door Melanie Bühler, als curator van hedendaagse kunst verbonden aan het Frans Hals Museum, op precies het juiste moment. ‘Wie is deze vrouw?’ is de vraag die momenteel klinkt in verschillende vrouwententoonstellingen, waaronder Vrouwenpalet 1900-1950: Haar kunst, haar verhaal in Museum de Wieger en Museum Drachten en De nieuwe vrouw in het Singer Laren. De tentoonstellingen geven inzicht in onder meer ‘de beeldvorming van de vrouw’ en ‘de (on)mogelijkheden die zij tegenkomen op hun weg’. In het nieuwste deel van de collectie-presentatie van het Stedelijk Museum in Amsterdam is pardoes de helft van de hangende kunstenaars van het vrouwelijk geslacht, wat soortgelijke vragen naar haar zijn en wezen oproept. Autofiction ontkent niet dat kunst ergens vandaan komt, maar geeft geen eenduidige antwoorden. De kunstenaars in de show combineren het autobiografische met fictie, een prettig schemergebied waar de kunst in floreert.

Vertrekpunt voor Bühler was overigens wel een vrouw met een tragisch verhaal, schrijft ze in de begeleidende tekst. De Amerikaanse kunstenaar Ree Morton (1936-1977) was moeder van drie kinderen toen zij scheidde van haar man en aan een kunstopleiding begon. In de tien jaar die ze vervolgens als kunstenaar werkte, maakte ze furore met eigenzinnige kunstwerken met slingers, lampjes en strikken die het persoonlijke van het moederschap niet schuwden – gedurfd in de kunst in de jaren zeventig – maar er ook niet mee dweepten. Op haar veertigste kwam Morton om het leven bij een auto-ongeluk.

Van Morton is geen werk in de tentoonstelling opgenomen, wel van elf kunstenaars van verschillende generaties. Moederschap is een thema, ja, bijvoorbeeld in het werk van Kinke Kooi. Aan de muur hangen twee paneeltjes, op het ene staat ‘Mother’, op het andere ‘Matter’. De letters zijn slanke, donkere lijnen die door ronde vormen lijken te worden verzwolgen.

Maar moeder of kunstenaar, uiteindelijk gaat het over auteurschap. De show ziet er net als het werk van Morton fris en vrolijk uit, met de spiegelende en stralende sterren die Bruno Zhu op de muren aanbracht, maar veel kunstenaars duiken onder de oppervlakte, juist door iets schitterends op te werpen. Van Gina Fischli hangt een serie abstracte schilderijen met glitters aan de muur. De vierkante werken zijn geïnspireerd op het werk van schilder en voormalig Bauhaus-docent Josef Albers, specifiek op zijn serie Homage to the Square. Albers schilderde meer dan duizend werken waarin hij steeds kleinere vierkanten in vierkanten schilderde, elk vierkant in een ander kleurenpalet. Albers van Fischli is een bont eerbetoon waarin haar sterk contrasterende en glinsterende vierkanten juist wat wankel overkomen, vol bravoure van een nieuwe generatie maar met een zekere aarzeling.

Evelyn Taocheng Wang keek naar het werk van Agnes Martin, de schilder die abstract werk maakte vanuit een geloof, niet in het intellect maar in de spirituele en emotionele kracht van kunst, en kopieerde voor een werk in Autofiction een schilderij van Martin vanuit een boek. Untitled (1977) is een abstracte aquarel met blauwe banen, van elkaar gescheiden door smallere witte, gele en roze banen, die Wang namaakte met potlood op papier, waarbij ze keurig de bron vermeldde. Links naast het gekopieerde kunstwerk schreef Wang een paar zinnen over de ervaring van het maken van de kopie van de kopie, het papier is voorzien van de rode zegelstempels die Wangs werk kenmerken.

Autofiction is een intuïtieve tentoonstelling waarin de kunstenaars vanuit een persoonlijke gedrevenheid werken, zonder dat je veel van hen te weten komt. Vreemd is de zombiefilm van Clémence Lollia Hilaire in combinatie met haar grote sculptuur van haar en vet, als een draaikolk met zuigende kracht. Vreemd is ook de groene houten kist midden op de vloer, op een klassiek geruite plaid, van Win McCarthy. De kist staat open en binnenin ligt een kitscherig beeldje van een clown, veilig opgeborgen als een goed bewaard geheim. Aan de buitenkant bungelt een slot met de sleutel erin: wat het beeldje voor de kunstenaar ook betekent, de kist kan door hem elk moment weer gesloten worden.