De roman kreeg de National Book Award, maar Nederlandse uitgevers wilden na De duivenplaag (2009, Pulitzer Prize-nominatie) hun vingers liever niet meer branden aan oeuvrebouwer Louise Erdrich, een verhalenverteller van gemengde afkomst: haar moeder is half Frans-Amerikaans en half Ojibwe, haar vader is Duits-Amerikaans. Zelfs Philip Roth’s warme aanbeveling dat Erdrich ‘een literair kanon’ is mocht niet baten. De native American, die pas vanaf 1978 godsdienstvrijheid kreeg, veroorzaakt geen maatschappelijk oproer meer en ook geen literaire hype. Na Erdrichs debuut Love Medicine (1984) ontstond er nog wel een golfje van enthousiasme onder lezend Nederland, toen verwend dankzij een heuse Indiaanse Bibliotheek opgezet door Jos en Franc Knipscheer.
Net als De duivenplaag en The Round House speelt het pas verschenen LaRose zich af in en rond een indianenreservaat in Noord-Dakota, de geboortestaat van Erdrich en al decennialang haar literaire territorium. De roman begint met een schokkende gewelddaad. De ouderenverzorger Landreaux Iron schiet tijdens het jagen op een hertenbok per ongeluk het zoontje van de buren dood: Dusty Ravich. Zijn moeder Nola is de halfzus van Landreaux’ vrouw Emmaline. ‘Execute him, execute him!’ zijn de eerste emotionele woorden van Dusty’s moeder. Dat is niet toevallig dezelfde reactie als die van L. Frank Baum, schrijver van The Wizard of Oz (1900), op de aanwezigheid van native Americans. Zonder commentaar citeert Erdrich zijn uitspraak in 1891 dat de vrijheid van de blanken alleen wordt gegarandeerd door de totale vernietiging van de indianen: ‘Omdat we hun eeuwenlang onrecht hebben aangedaan kunnen we hun beter nog een keer onrecht aandoen en die ongetemde en ontembare schepsels van de aardbodem wegvagen, om zo onze beschaving te beschermen.’ De minder kille variant luidt ‘kill the Indian in him and save the man’. Die laatste wens lijkt op de slogan ‘elimineren of opvoeden’.
De dood van Dusty heeft grote gevolgen, waardoor beide gezinnen nog meer in elkaar verstrikt raken. Aangestoken door indiaanse familietradities besluiten Landreaux en Emmaline hun zoontje LaRose, een vriendje van Dusty, aan het rouwende echtpaar Ravich te schenken. Het is een daad waaruit gevoelens als schuld, boetedoening, zelfdestructie en moordlust voortvloeien, emoties die Erdrich subtiel beschrijft. Het weggeven van LaRose biedt geen oplossing en levert zoveel complicaties op dat iedereen klem komt te zitten tussen overgeleverde gewoontes en modern leven, behalve LaRose, een jongetje dat wel een halve engel lijkt, zich aanpast aan de onmogelijke situatie en een pendelaar, bemiddelaar, wraaknemer en lievelingsbroertje van de wat boosaardige, ambitieuze en felle tiener Maggie wordt. Erdrich is een meester in het schilderen van de dilemma’s die de tegenstelling tussen oude tradities en 21ste-eeuws leven oplevert.
LaRose heeft een dubbele verhaallijn, die Erdrich kunstig verweeft. Er is de historische vertelling van de generaties LaRoses en het actuele verhaal vanaf 1999, na de fatale kogel die Landreaux afvuurt. De kwade geest – wiindigo – in de historische fragmenten is een geestverschijning, hersenschim, fata morgana of mirage in de vorm van een brandend en voortrollend hoofd: dat dreigende hoofd achtervolgt personages als een tastbaar trauma of een besmettelijke ziekte (tbc speelt een vernietigende rol). Mirage was aanvankelijk ook de naam van de eerste LaRose. Die vergiftigde haar man, ging naar de missieschool, trouwde met Wolfred, leerde haar kinderen welke vorm de wereld had. Haar dochter kreeg tbc en overwon die ziekte telkens weer, tot ze er toch aan bezweek. Uiteindelijk was daar Mrs. LaRose Peace, de moeder van Emmaline en de lerares van Landreaux en zijn ex-kostschoolvriend Romeo. Romeo is het boeiendste personage in LaRose. Samen met Landreaux is hij kostschool ontvlucht. Na een spectaculaire tocht per bus (ze hangen eronder) proberen ze in Minneapolis in leven te blijven, maar door een gezamenlijke valpartij raakt Romeo ernstig gewond. Hij zit letterlijk en figuurlijk in de kreukels en geeft Landreaux daar de schuld van. Vol wraakgevoelens blijft hij later rond Landreaux zwerven en overal legt hij zijn oor te luisteren om slecht nieuws over Landreaux te verzamelen. Hij, een gedrogeerde en mislukte vader die zijn zoon Hollis vroeger bij Landreaux heeft afgeleverd, lijkt een tijdbom die elk ogenblik kan ontploffen. Hij zint op wraak op Landreaux en weet de vader van de dode Dusty te bewerken. Toch lukt het Erdrich juist van hem een aandoenlijke man te maken, een verloren vader die zich opoffert om Hollis op de valreep iets liefdevols mee te geven voor zijn toekomstige militaire bestaan.
Romeo en Maggie Ravich, de beschermelinge van LaRose, zijn de echte outcasts in LaRose, een vertelling die werkelijk over vernietiging (dreigende verkrachting, dreigende kogel, dreigend rollend hoofd, dreigende ziekte, dreigende sportieve nederlaag) én opvoeding gaat. De personages zitten elkaar op de huid, maar ze voeden elkaar ook op om hun beladen en belaste geweten te kunnen verlichten. Familie leidt tot falen én tot helen. Het kan geen toeval zijn dat LaRose is voortgekomen uit generaties helers, uit vrouwen die zelfs tuberculose tijdelijk konden overwinnen, sterke vrouwen die zelfs onder dodelijke druk niet bezwijken en leren zich te handhaven in en buiten het reservaat in Noord-Dakota.
Het blijft een raadsel waarom Nederlandse uitgevers Louise Erdrich niet meer willen. Misschien komt het doordat Amerikaanse uitgevers als HarperCollins verlangen dat zo’n uitgever niet één incidenteel boek op de markt brengen. Geld geeft de doorslag, oeuvrebouwers zijn commerciële lastpakken.
Beeld: Jaarlijkse pow wow in het Pine Ridge-reservaat in Zuid-Dakota (Larry Towell / Magnum / HH)