Tomaten die tot ieders verbazing een kleine lawine veroorzaakten. Een decennium lang, van 1970 tot ongeveer 1980, stond het toneel vervolgens in hetteken van het engagement. Nieuwe groepen verschenen en oudere bekeerden zichvaak tot een rabiaat soort marxisme waarvoor niets in de bestaandemaatschappij ook maar enigszins deugde. Alleen een revolutie kon daarverandering in brengen.
Tien jaar later was bijna al dat expliciete politieke vormingstoneel weerverdwenen en ik breek me nog steeds het hoofd over de vraag hoe iets dat tienjaar lang aan een behoefte leek te beantwoorden zo snel en zo radicaal weervan de wereld kon verdwijnen.
Politiek toneel vind je nu bijvoorbeeld bij De Trust, maar niet in de vorm vanenig uitzicht op politieke verandering, maar van een analyse waarom mensenzich zo gruwelijk, zo gewelddadig, zo belust op dood en verderf kunnengedragen. Actueel, bijna te actueel.
Er is bij jonge theatermakers ook een aarzelend zoeken naar een nieuwe vormvan engagement. Een voorbeeld daarvan is de voorstelling Een vijand van hetvolk, een stuk van Henrik Ibsen uit 1882, geregisseerd door Koos TerpstrabijTheater van het Oosten. Henrik Ibsen vertelt het verhaal van de arts ThomasStockmann. Hij heeft ontdekt dat het water waarmee het stadje waar hij woonteen belangrijk kuuroord wil worden, verontreinigd is en hij denkt dat hij doordeze ontdekking een geeerd man zal worden.
Aanvankelijk stellen de progressieve liberalen en alle weldenkende burgerszich achter hem - ieder overigens om zijn eigen redenen. Maar als hij zijnbroer, de burgemeester, tegen zich krijgt en deze dreigt met nieuwebelastingen om de verontreiniging ongedaan te maken of anders met het nietdoorgaan van alle grootse plannen, krijgt dokter Stockmann de hele gemeenschaptegen zich. Hij blijft verarmd, onteerd, vereenzaamd achter. Alleen zijn vrouwen zijn dochter steunen hem nog.
Terpstra heeft hier geen moralistisch milieu-spektakel van gemaakt. Hij heeftzijn acteurs geen negentiende-eeuwse, maar vaag naar de jaren vijftig lonkendekleren aangetrokken. Zijn lichte toon van regisseren laat evenwel voldoenderuimte voor emotie en zelfs woede.
Stockmann wordt gespeeld door Victor Low als een brave, naieve man die zichverkneukelt als hij bedenkt hoe hij het stadje zal redden, maar die er nietsvan begrijpt als blijkt dat niemand hem dankbaar is. Hij probeert zijn gelijkdoor te zetten, maar komt tot de conclusie dat de autoriteiten en demeerderheid van de bevolking volstrekt stupide zijn. Hij slaat vervolgens dooren wordt bijna fascistisch in zijn koestering van het eigen gelijk enafwijzing van de democratie. Had hij door wat meer inschikkelijkheid toch nietwat meer kunnen bereiken?
Het zijn vragen die Terpstra stelt. Er worden geen grote antwoorden opgegeven. Maar het is een aangename voorstelling, die terecht is uitgenodigdvoor het Theaterfestival in Den Haag en daarom weer een korte tournee maakt.Terpstra gaat ook dit jaar bij Theater regisseren en komt volgend jaar in deleiding van het RO-theater. Hij heeft er zin in.