Ik constateer met tevredenheid, guapa Maxima, dat mijn eerste inburgeringscursus u goed is bevallen. U schreef terug hoe verbaasd u was toen mijn collega-professor Halberstadt in aanwezigheid van zijn dochter, een Volkskrant-redactrice, u uitnodigde voor een borrelcursus in café Tabac. Tot uw verbijstering en ook opluchting vond u niets terug van die geheime ontmoeting in het dagblad. Beste guapa, dit is een volkomen geaccepteerd verschijnsel in de Lage Landen: de Nederlandse journalist is meester in het toepassen van zelfcensuur. Door zichzelf te mutileren houdt de Nederlandse journalist tal van deurtjes open naar andere sectoren van de arbeidsmarkt. U zult na verloop van tijd zelf het onderscheid hierin kunnen maken. Onder zijn schaapskleren verbergt de Nederlandse journalist altijd het sollicitatieformulier dat hij voor een volgend leven gereed houdt. Als u in het vervolg met Nederlandse journalisten te maken krijgt, probeert u dan eens te raden wat ze over een paar jaar zullen worden: chef RVD, woordvoerder van de premier, pr-chef van de KLM, van Aegon, van Philips of media-adviseur van een politieke partij.
Het is u opgevallen, schrijft u me in uw brief, dat Nederlanders afkerig zijn van zichzelf. Ze zijn er als de kippen bij om hun land door het slijk te halen, zich denigrerend uit te laten over alles wat met hun identiteit te maken heeft. U noemt dit een suïcidale neiging die niet valt te begrijpen. Hoedt u zich voor dat soort snelle conclusies. In Nederland waar schijn altijd bedriegt, is de Nederlander meester geworden in het verkopen van knollen voor citroenen. De vermeende zelfhaat is maar een trucje. In feite is de Nederlander een chauvinist die vervuld is van zichzelf maar die dit uit alle macht probeert te verbergen.
Als de Nederlander zijn chauvinisme ongestoord zou beleven en op iedere straathoek een monument zou neerzetten om zijn helden te eren, zou dit uitmonden in een gelijkschakeling met de gewone sterveling. Daarmee zou de verlichte Nederlander zijn recht verspelen om zijn vingertje op andermans geweten te richten.
Want zoals u al weet beschouwt middelgroot Nederland zich als het model, beter bekend als gidsland, waaraan de rest van de wereld zich dient te spiegelen.
Dit staaltje van zuiver chauvinisme, deze verborgen agenda, is in strijd met het zelfbeeld van de Hollander. Toch is hij door zijn identiteit gefascineerd maar voor het gemak ontkent hij er enige vorm van trots of liefde voor te koesteren.
Ontdaan van het kwaadaardige patriottisme is hij beter in staat de anderen op hun gedrag te wijzen. Een instrument daarvoor is de zelfspot.
Dit verschijnsel heeft de functie te bewijzen dat de Nederlander afstand van zichzelf heeft genomen. Hoe grover de zelfspot, hoe sarcastischer de vermeende zelfhaat, des te groter de bewondering van de onkundige buitenlander voor deze Hollander die in staat is zichzelf zo kranig te relativeren. Het afroepen van bespottelijke en gechargeerde karikaturen over jezelf, het in het openbaar kleineren van je ego, is een bewijs van ruimdenkendheid en een manier om je zonde op te biechten zodat je ziel gereinigd wordt. Door middel van zelfspot belijdt de Nederlandse asceet zelfkastijding en boetedoening te midden van een universum vol eigendunk.
U stelde me nog een vraag die ik in het kort zal proberen te beantwoorden.
Is Koninginnedag de enige manier voor de Nederlander om zijn eigenliefde eens in het jaar te beleven?
Intelligente vraag, guapa. Nee. Hoewel al die nationale vlaggen aan de gevels als een manifestatie van chauvinisme zouden kunnen worden uitgelegd, gaat het zuiver om mercantilisme. Op dertig april mag de Nederlander zonder vergunning zijn afgedankte huisraad die hij een jaar lang heeft opgespaard aan de man brengen. Zodra de dag aanbreekt, legt hij een kleedje op de stoep met daarop al zijn waardeloze spulletjes. Het probleem is dat de buurman altijd op hetzelfde idee komt zodat er een wilde concurrentie ontstaat en aan het einde van de dag al die rotzooi terechtkomt waar ze hoort: in de vuilniscontainer. Toch zijn de Nederlanders meestal tevreden op de avond van Koniginnedag: ze hebben zich voor weinig geld kostelijk vermaakt.
Ik wens u verder veel zwoele tango’s in uw pampa.