Kosovo-Albanezen uit de hele wereld vlogen afgelopen weekend terug naar hun geboortegrond om de onafhankelijkheid van Kosovo te vieren. Zondagmiddag kondigde premier Hashim Thaci in een speciale zitting van het parlement aan dat Kosovo zich per direct los zou maken van Servië. Belgrado reageerde woedend en bestempelde de zojuist uitgeroepen nieuwe staat als ‘illegaal’. Rellen braken uit bij de Amerikaanse en Sloveense ambassades en het interieur van een aantal McDonald’s-filialen in Servië werd kapotgeslagen. In het noorden van Kosovo werden grensposten opgeblazen, auto’s van de internationale gemeenschap in brand gestoken en een kantoor van de ovse met explosieven beschadigd. Kfor, de vredesmacht van de Navo, heeft zich in het noorden versterkt.
Van die woede was zondagmiddag in de straten van Pristina niets te merken. Met Albanese en Amerikaanse vlaggen stroomden tienduizenden Kosovo-Albanezen naar het centrum van de Kosovaarse hoofdstad om hun blijdschap te uiten. Toch zijn niet alle Albanezen gelukkig met de nieuw verworven onafhankelijkheid. In een donkere, rokerige ruimte in het centrum van de stad kijken zo’n 25 jongeren aandachtig naar een klein tv’tje waar de toespraak van Hashim Thaci live op wordt uitgezonden. Boven de tv hangt een vlag van Vetëvendosje, de studentenbeweging die al jaren strijdt voor zelfbeschikking voor de inwoners van Kosovo. Terwijl buiten het vuurwerk knalt, schudden de jongeren hun hoofd.
‘Er valt helemaal niks te vieren’, zegt Visar Ymeri (34), een van de leiders van Vetëvendosje. ‘Thaci spreekt van onafhankelijkheid, maar volgens ons is het juist een voortzetting van de afhankelijkheid. Al negen jaar zijn we afhankelijk van de internationale gemeenschap, die over ons lot beschikt. De instituties van de VN-missie zijn ondemocratisch en staan boven de wet, net als de instituties die de nieuwe EU-missie zal opzetten. Wij willen dat Kosovo een echte democratie wordt, met gekozen volksvertegenwoordigers die verantwoording moeten afleggen aan de samenleving.’ De tweeduizend man tellende EU-missie (Eulex) zal zich concentreren op de decentralisatie van het bestuur, de bescherming van minderheden en cultureel erfgoed, de verbetering van de rechtspraak en het functioneren van de politie en de douane. De Nederlander Pieter Feith is aangewezen om als speciale afgezant van de Europese Unie het transitieproces in Kosovo in goede banen te leiden.
In de afgelopen weken hebben de leden van Vetëvendosje hun ontevredenheid geuit door in heel Kosovo eumik/lex op muren te kalken met een groot rood kruis erdoorheen. ‘De VN-missie zal worden vervangen door een missie van de EU, maar verder verandert er eigenlijk niks’, zegt Ymeri. ‘Thaci heeft beloofd de voorstellen van VN-secretaris-generaal Ahtisaari door te voeren. Maar het Ahtisaari-plan is gefundeerd op etnische verschillen tussen de Serviërs en de Albanezen en houdt deze verschillen in stand. De Kosovo-Serviërs krijgen veel macht binnen hun eigen gemeenschappen en mogen in direct contact blijven staan met Belgrado. Hierdoor zullen ze nooit de noodzaak voelen te integreren in het nieuwe land.’
Volgens Ymeri zullen er lokaal opnieuw conflicten ontstaan tussen de Serviërs en de Albanezen: ‘Als de Albanezen zien wat de gevolgen zijn van het Ahtisaari-plan zullen ze in opstand komen. De meeste Albanezen hebben geen idee wat de huidige onafhankelijkheid eigenlijk betekent. De afgelopen weken was er in de media alleen maar aandacht voor de manier waarop we feest moesten vieren, niet voor de inhoud van het plan.’
De eerste demonstraties van Vetëvendosje tegen de nieuwe EU-missie zijn al gepland. Bij eerdere demonstraties tegen de huidige VN-missie gooiden de actievoerders verfbommen tegen VN-gebouwen en werden VN-wagens beklad. Tijdens een protestmars in Pristina op 10 februari vorig jaar kwamen twee betogers om het leven door kogels van de VN-politie. ‘Maar wij zijn zelf altijd geweldloos geweest en zullen dat ook blijven’, zegt Ymeri.
Of de protesten tegen de EU-missie in de Servische gebieden van Kosovo ook geweldloos zullen zijn, is nog maar de vraag. Maandagmiddag gingen Serviërs massaal de straat op om te demonstreren tegen de onafhankelijkheid van Kosovo en de komst van de Europese Unie. In Noord-Mitrovica werden antiwesterse leuzen geschreeuwd en vlaggen verbrand. Het is hier dat de afgelopen dagen wagens van de VN en de ovse in brand werden gestoken en een ovse-gebouw beschadigd raakte door een explosief. ‘We worden gedwongen om in een staat te wonen die niet de onze is’, zegt Milos Subotic, student rechten in Noord-Mitrovica. ‘We zijn verschillend van de Albanezen in cultureel, economisch en politiek opzicht. De Kosovo-Albanese staat functioneert slecht. Daar willen wij niet onder leven.’
De nieuwe vlag van Kosovo die zondag door Thaci werd onthuld toont het grondgebied van Kosovo, inclusief het door de Serviërs gedomineerde noorden. Maar het lijkt er niet op dat het noorden deel zal worden van de nieuwe staat. ‘Het wordt niet hardop gezegd, maar iedereen weet dat er een stille afscheiding van het noorden gaat plaatsvinden’, zegt Subotic. ‘Zelfs de internationale gemeenschap weet dat heel goed, en ze lijken het te accepteren.’
Tijdens de demonstratie in Noord-Mitrovica werd geroepen dat de toekomstige EU-missie illegaal is, omdat haar komst niet door de Verenigde Naties is goedgekeurd. ‘Marko Jaksic, een van de sprekers van vanmiddag, zei dat alleen God en Rusland ons nog zullen helpen’, zegt Subotic. ‘We zullen de EU-missie niet accepteren in ons deel van de stad. Ik zal persoonlijk geen geweld tegen ze gebruiken, maar ik weet niet of dat voor iedereen geldt.’ Uit documenten blijkt dat de gemeenteraden in Noord-Kosovo hebben vastgelegd dat de EU-missie moet worden gezien als een bezettingsmacht, en ‘ook zo moet worden behandeld’.
Tot voor kort waren enkele afgezanten van de EU die de missie moesten voorbereiden gehuisvest in een hotel in Noord-Mitrovica. De hoteleigenaar negeerde dreigementen vanuit zijn eigen gemeenschap en accepteerde hun verblijf. Dat kwam hem duur te staan: zijn hotel en enkele EU-wagens zijn vorige week bekogeld met granaten. Tijdens de demonstratie tegen de EU-missie werd aangekondigd dat de hoteleigenaar het contract met de afgezanten inmiddels heeft opgezegd. ‘Het probleem met Serviërs is dat je ze niet in bedwang kunt houden’, zegt Subotic. ‘In Kosovo worden de mensen steeds radicaler, omdat ze opgesloten zitten en nergens naartoe kunnen. Ik hoop dat we geen zelfmoordenaars krijgen zoals in Palestina.’
Een bron bij Unmik, de VN-missie in Kosovo, denkt ook dat de komst van een EU-missie in Noord-Kosovo niet zal worden geaccepteerd. ‘Het zal mij benieuwen hoe het zal gaan’, zegt de VN-medewerker. ‘Sommige collega’s durven nauwelijks nog de Servische instituties binnen te wandelen omdat ze uit landen komen die de onafhankelijkheid van Kosovo inmiddels hebben erkend. Maandagochtend weigerde een taxichauffeur mijn collega mee te nemen. “Unmik of EU?” vroeg hij. Toen mijn collega “Unmik” antwoordde, mocht hij uiteindelijk toch instappen. De weerstand tegen de EU-missie is zo groot dat ik me afvraag in hoeverre ze in dit gebied zal kunnen functioneren.’
De VN’er denkt dat de Albanese Vetëvendosje-beweging in de toekomst wel eens gelijk zou kunnen krijgen met het argument dat de ontevredenheid ook onder de Albanezen weer zal groeien: ‘Nu zeggen de Albanese leiders nog dat ze open staan voor Europese inmenging in hun land. Maar over een paar maanden, als de euforie van de onafhankelijkheid wat is gedaald, zullen ze waarschijnlijk meer macht naar zich toe willen trekken. Dan zullen ze de Europese missie aanwijzen als verantwoordelijke voor het feit dat er weinig is veranderd in de economische situatie van de Albanese bevolking van Kosovo.’
……………………………………………………………………………………………………………..
Afghanistan was maandag het eerste land dat de onafhankelijkheid van Kosovo erkende. Het werd op dezelfde dag gevolgd door Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Een gezamenlijk standpunt bleek er maandag tijdens de sessie van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken niet in te zitten, omdat een aantal landen weigert Kosovo te erkennen. Spanje, Slowakije, Cyprus en Roemenië zijn bang dat deze unilaterale onafhankelijkheidsverklaring een precedentwerking kan hebben op andere gebieden die zich willen afscheiden. Ook China en Sri Lanka hebben deze zorg geuit en geweigerd het nieuwe land te erkennen.
De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Verhagen zei maandag dat hij de ontwikkelingen in Kosovo in de komende weken wil afwachten voor er een besluit wordt genomen over erkenning van de nieuwe staat. Ook moet nog besloten worden of Nederland een fysieke bijdrage zal leveren aan de toekomstige EU-missie.
Ondertussen heeft Belgrado zijn ambassadeurs teruggeroepen uit landen die de onafhankelijkheid van Kosovo hebben erkend. De Servische regering heeft aangekondigd dat andere diplomatieke, politieke en economische maatregelen zullen volgen. Maandag diende het Servische ministerie van Binnenlandse Zaken een aanklacht in tegen Kosovo’s president Fatmir Sejdiu en premier Hashim Thaci wegens het uitroepen van een valse staat op het grondgebied van Servië.