Eten, vliegen, tanken

In mijn nachtmerrie kan alleen ‘wereldwijde dictatuur’ de klimaatcatastrofe voorkomen, of zelfs maar afremmen. Terwijl dictators en gekozen populisten de grootste ontkenners en probleembevorderaars zijn. Het is een dystopie, maar ook de werkelijkheid heeft nachtmerrieachtige trekken. Voor het WK atletiek moet een stadion met 48.000 plaatsen (nagenoeg leegblijvend) gekóeld worden! Wie verbiedt de fifa om het voetbal-WK in hetzelfde Qatar te organiseren? Dichterbij: wie beëindigt de krankzinnige buitenverwarming, nodig om in januari ‘een terrasje te pikken’. Wie kan de milieuramp Formule 1 uit Zandvoort weghouden? En regionaal en mondiaal verbindend: wie kan Shell tot transformatie dwingen?

Over Shell gaat de komende Tegenlicht. Soms komen mensen die in de voorste klimaatlinie strijden dichterbij op televisie dan in geschreven tekst. De aflevering begint overigens, provocerend, met een theaterscène waarin Jaap Spijkers als Shell-man zegt: ‘U vindt mij een klootzak, maar gaan we daardoor minder vlees eten, vliegen, tanken, de klimaatcrisis oplossen?’ Je kunt natuurlijk honen ‘het gaat om structuren, niet om begin bij jezelf’. Maar toch. En regisseur Shuchen Tan geeft met archiefmateriaal en bij monde van advocaat Roger Cox (die de Urgenda-zaak won en nu een zaak tegen Shell voorbereidt) en energiejournalist Jelmer Mommers wel degelijk óók zwaar tegenwicht middels een gedegen overzicht van de verbluffende rol van Shell in zowel klimaatprobleem als -debat. Van alle emissies sinds het begin van de industriële revolutie is twee procent gerelateerd aan dat bedrijf! In 1988 berekenen ze zelf dat vier procent van de CO2 in de dampkring gevolg is van verbranding van Shell-producten.

Maar ook: in 1991, vijftien jaar voor Al Gore, kwam Shell met een alarmerende klimaatdocumentaire. Conclusie: wachten op wetenschappelijk bewijs (dat er destijds nog minder was) is onverantwoord. En Tan laat zien hoe en waarom datzelfde Shell de consequenties van die bevindingen niet of onvoldoende trekt. Jeroen van der Veer in een hoofdrol. Trage systeemverandering. Economische belangen. Aandeelhouders eisen rendement. Klanten goedkope benzine. Al zijn er ook kritische aandeelhouders: we leren Eline Hesse kennen, ‘een Shell-kindje’ dat van pa een mandje aandelen kreeg en vaststelt dat in blij makend hoog rendement nooit de publieke kosten, de aangerichte schade wordt verdisconteerd. Waarmee we van de top van het bedrijfsleven bij de grijze mannen in dito pak op de aandeelhoudersvergadering zijn beland die zich rot ergeren aan de protesterende rode overalls die aandelen kochten.

Shell knew, klinkt het vaak. Maar, zeggen Spijkers en toch ook Tan: we all knew maar wilden/willen niet weten, laat staan handelen. Ook ik ben nog geen veganist. Interessant is ook de grote vijand zelf: de Britse oud-Shell-bestuursvoorzitter Mark Moody-Stuart. Hij behoort tot het wijzere deel van politiek en bedrijfstop, dat niet ontkennend terugkijkt maar urgentie benadrukt. Cox zegt dat de olifant van bedrijfsleven en klimaatprobleem uiteindelijk toch geveld moet worden door ontelbare kleine strijders met speertjes. We moeten onze hersens herprogrammeren. ‘All of us’ zijn nodig, zegt Tan. Ja, ik ook, zegt hij. Al schiet hij tekort. Zoals de meesten.