Wat de afgelopen vier maanden wel exorbitant is toegenomen is het aantal vluchtelingen dat stierf tijdens hun poging de overkant te bereiken. Alleen al in april kwamen 1780 mensen om, aldus de iom, tegenover 96 vorig jaar. Er kwamen dus niet meer vluchtelingen, er stierven er meer.
En juist dit jaar is de Europese Unie begonnen met de strengere bewaking van de zeegrens. Frontex, het grensbewakingsagentschap van de EU, nam vanaf 1 januari met operatie Triton de taken over van het Italiaanse Mare Nostrum. Triton kreeg als eerste prioriteit het bewaken van de grens, niet het redden van levens. Deze opgevoerde grensbewaking heeft niet de veronderstelde ‘aanzuigende werking’ verminderd, maar wel voor meer doden gezorgd. Toch is het antwoord van de Europese Commissie, die afgelopen week de nieuwe migratieagenda presenteerde, vooral gericht op het ‘beheersen van de migratiestroom’. Dus wordt de grensbewaking verder opgevoerd, de capaciteit van Frontex verdrievoudigd. EU-buitenlandchef Federica Mogherini zocht afgelopen week zelfs steun bij de Verenigde Naties in New York voor militaire interventie aan de kust van Libië. De EU heeft de oorlog aan de mensensmokkelaars verklaard.
Maar de crux zit niet in het verhogen van de dijken. Migratie is niet te stoppen. Zelfs als de grensbewaking toeneemt, en daarmee het risico om te sterven, komen evenveel mensen deze kant op. Migratiedeskundigen wijzen er al jaren op dat migratie over de hele wereld een feit is. Het gaat in golven. Er zijn op dit moment veel mensen die vluchten voor oorlog, zij hebben recht op asiel in Europa maar moeten eerst hun leven wagen om hier te komen. Maar ook zijn er veel economische migranten, die willen werken, hun bestaan verbeteren. Voor hen is de poort naar Europa hermetisch gesloten. Waarom eigenlijk? Uit talloze onderzoeken blijkt dat Europa heel goed laaggeschoolde arbeiders gebruiken kan. Als de grenzen dicht gaan, komen migranten ook, maar gaan ze niet meer weg. Bij open grenzen zoeken mensen hun weg naar werk en vertrekken als dat er niet meer is.
‘Harteloos’ noemde Zeid Ra’ad Al Hussein, hoge commissaris voor de mensenrechten van de VN, afgelopen maand de houding van Europa ten opzichte van de bootvluchtelingen. Hij riep Europese politici op te stoppen met ‘toegeven aan de xenofobe populistische bewegingen die de publieke opinie hebben vergiftigd’. Ze moeten gaan erkennen ‘dat de EU de laaggeschoolde arbeid die de migranten zo wanhopig willen leveren, nodig heeft’.
De Europese Commissie heeft nu de deur op een kiertje gezet met het plan om de mogelijkheden voor legale migratie uit te breiden. Dat is winst. Helaas richt de commissie zich daarbij vooral op het aantrekken van hoogopgeleiden. Zij mogen met een Blue Card – het Europese equivalent van de Amerikaanse Green Card – legaal per vliegtuig binnenkomen en aan de slag gaan. Lager opgeleiden moeten hun leven blijven wagen in bootjes om daarna illegaal aan het werk te gaan. In plaats van te hopen dat ze zullen verdwijnen, zou de EU rationeler moeten omgaan met economische migranten. Dat zou ook de druk op de poort door asielzoekers verlichten. Een echt Europees migratiesysteem, waarin arbeidsmigratie, van hoog- tot laagopgeleid, doordacht vorm krijgt, dat zou pas goed zijn voor Europa.