De regering heeft alle verloven ingetrokken. Nu de opiniepeilingen aan de vooravond van het referendum om de zogeheten Europese grondwet op zwaar weer wijzen,
gaat het kabinet-Balkenende een laatste poging doen om de kiezers toch nog te
overtuigen van de heilzaamheid van een papierberg waar het venijn zich in de details verschuilt.
De vraag is wel of de regering niet te laat is met dit slotoffensief. Tot nu toe hebben de tegenstemmers het initiatief gehad in de publieke meningsvorming. Dat ligt voor de hand. Wie eerst een leuze verzint als «Europa, best belangrijk» en vervolgens een website als Ukomttochook, behandelt de burgers als infantiele kleuters. Dit soort flauwekul is geen politieke mobilisatie maar propagandistisch entertainment. De straf zal zuur zijn.
De vraag is niet of het op 1 juni ergens om gaat. Europa is onomkeerbaar. Aan de orde is derhalve of dit project nu een nieuwe politieke lading krijgt, waarmee de
Europeanen zich verbonden voelen, dan wel een bureaucratisch economische moloch blijft die alleen maar meer weerstand zal oproepen. Want een Europa zonder Europeanen is ondenkbaar.
Met deze extra bijlage wil De Groene Amsterdammer de meningsvorming daarover verbreden. Het referendum in Nederland is immers geen lokale gebeurtenis die al dan niet positief zal uitpakken voor het op dit punt eensgezinde kabinet of de juist verdeelde oppositie. Het plebisciet gaat over meer: over de schepping van een het
erogeen continent, over de taal die er wordt gesproken, over de materiële voordelen van vrede, over de autonomie van de deelstaten, over de concurrentie met andere grootmachten en vooral over politiek en democratie.
Deze bijlage stelt dus andere kwesties aan de orde dan Ukomttochook. Bijvoorbeeld deze: waarom is dit referendum ongeschikt om een oordeel te vellen over de constitutionele basis van Europa en welke vragen zouden verstandige denkers in Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië wel aan de burgers willen voorleggen?
Verwacht geen stemadvies. Die tijd is niet alleen voorbij, net als de ondoordring bare «knoflookgrens» van weleer, we hebben zelfs geen advies en zijn daar ook niet naar op zoek.