Meningokokken B is een van de belangrijkste oorzaken van bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking bij jonge kinderen. De Gezondheidsraad adviseerde half december 2018 om het vaccin tegen Meningokokken B voorlopig niet in te voeren in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). De briefschrijvers, waaronder kinderartsen, immunologen, vaccinologen en microbiologen, zijn het met dit advies niet eens. Het is zeer uitzonderlijk dat dergelijke kritiek op een Gezondheidsraad-advies over een vaccin zo wordt geuit.
In de brief, die in het bezit is van De Groene Amsterdammer, plaatsen ze kanttekeningen bij verschillende punten uit het advies en pleiten voor invoering bij baby’s. Deze groep zou er het meest baat bij hebben omdat onder hen Meningokokken B het vaakst toeslaan. ‘Het vaccin zou een groot aantal ziektegevallen en ook sterfte onder kleine kinderen kunnen voorkomen’, stelt de opsteller van de brief, emeritus hoogleraar kindergeneeskunde Ronald de Groot van het Radboud UMC in Nijmegen.
Meningokokken zijn bacteriën die bij ongeveer tien procent van de gezonde mensen in de neus- of keelholte voorkomen. Bij jongeren kan dit oplopen tot dertig procent. Door een verlaagde weerstand of een spontane verandering in de bacterie kan deze het lichaam binnendringen. Er kan dan een bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking optreden die in ongeveer tien procent van de gevallen dodelijk is en in één op de drie gevallen resulteert in amputaties, gehoorschade of andere vormen van ernstige restschade.
Er bestaan verschillende typen Meningokokken. Tegen de bekendste, Meningokokken C, werd in 2002 een vaccin ingevoerd en sindsdien veroorzaakt dit type nauwelijks nog infecties. Vanaf 2015 kwam een ander type van de bacterie, Meningokokken W, sterk op en eiste alleen al in 2018 achttien levens. In mei 2018 werd het vaccin tegen Meningokokken C voor baby’s daarom vrij snel vervangen door een nieuwer vaccin tegen de typen ACW en Y. Ook kregen jongeren van veertien jaar een oproep om het vaccin te halen.
Meningokokken B is samen met Meningokokken W momenteel de meest voorkomende veroorzaker van Meningokokkenziekte in Nederland. Het totaal aantal infecties door meningokokken B bij kinderen en volwassenen lag vroeger hoger, maar ligt nu nog altijd rond de 80 per jaar. Bescherming tegen Meningokokken B kan door een eigenschap van de bacterie niet worden opgewekt door toevoeging aan het vaccin tegen de andere types. Het vaccin werkt anders dan dat tegen ACWY en is ook iets minder effectief.
De Commissie Vaccinaties van de Gezondheidsraad onderbouwt haar negatieve advies met drie punten. Allereerst zou er onvoldoende bekend zijn over de effectiviteit en beschermingsduur van het vaccin. Daarnaast zijn de bijwerkingen, met name koorts tot enkele dagen na toediening, ernstiger dan bij andere vaccins en het vaccin zou door de hogere prijs en de relatieve zeldzaamheid van Meningokokkenziekte niet kosteneffectief zijn.
Ouders kunnen nu op eigen initiatief voor ongeveer 250 euro zelf het vaccin aanschaffen. Dat kan volgens de auteurs van de brief leiden tot ‘zeer onwenselijke ongelijkheid in de toegang tot zorg’. Volgens kinderarts-epidemioloog Patricia Bruijning-Verhagen van het UMC Utrecht, een van de ondertekenaars, leeft er door het niet invoeren van het vaccin tegen Meningokokken B bij veel ouders een onterecht gevoel van veiligheid. ‘Zij denken dat hun kind door het MenACWY-vaccin beschermd is. Weten zij veel dat een van de meest voorkomende typen er niet in zit.’
Volgens de briefschrijvers heeft de commissie niet de meest recente wetenschappelijke gegevens meegenomen in haar oordeel over de effectiviteit. Die zou volgens hen bij jonge kinderen zestig tot zeventig procent zijn, voldoende om flink wat ziektegevallen te voorkomen.
Ze erkennen dat kinderen na het vaccin relatief vaak koorts ontwikkelen, namelijk in 61 procent van de gevallen, maar geven aan dat indien het vaccin niet in combinatie met andere prikken wordt toegediend dit percentage daalt naar 38 en bij standaard toediening van paracetamol verder terugloopt tot 29, evenveel als bij andere vaccins in het RVP.
Bij de berekening van de kosteneffectiviteit is de Gezondheidsraad volgens de critici ten onrechte uitgegaan van de huidige apothekersprijzen. Bij inkoop door de overheid zal die prijs veel lager zijn. Bovendien is er uitgegaan van het huidige aantal ziektegevallen per jaar, wat lager was dan ooit maar sinds drie jaar bij jonge kinderen weer stijgt en naar verwachting in de toekomst verder kan stijgen. ‘Vaccinatie moet juist zo’n toename, zoals gezien bij type W, voor zijn’, zegt de Groot.
Voorzitter Pim van Gool van de Gezondheidsraad laat weten op dit moment niet te willen reageren op de brief. Volgens Kamerlid Marc Hijink van de SP zou heroverweging van het advies een goede zaak zijn, omdat het vaccin effectief en veilig blijkt en in andere landen ook wordt ingezet. ‘Paniekvoetbal rondom vaccinaties moet je zien te voorkomen, dus niet pas reageren als een variant vaker voorkomt maar proactief ingrijpen om uitbraken, sterfte en leed te voorkomen.’
VVD-Kamerlid Hayke Veldman laat weten de reactie van de staatssecretaris af te wachten en er vanuit te gaan dat die daarin zal ingaan op de verschillende adviezen die er van experts liggen. Een woordvoerder van staatssecretaris Blokhuis meldt dat ‘de schrijvers netjes antwoord krijgen’ en dat er ondertussen doorgewerkt wordt aan de kabinetsreactie op het Gezondheidsraad-advies. Die stuurt de staatssecretaris binnenkort naar de Kamer.
Volgende week verschijnt in *De Groene Amsterdammer *een uitgebreid artikel over het Nederlandse vaccinatiebeleid
Lees hier de brief naar staatssecretaris Blokhuis