Om mijn gedachten te ordenen over wat er gaande is bij zowel Forum voor Democratie als de SP zoek ik op internet op het woord extremisme. Zo beland ik bij een filmpje op Schooltv waarin de vraag aan de orde komt: Wat is links- en rechts-extremisme? Met als ondertitel: Extreem actievoeren om je politieke zin te krijgen. In mijn middelbareschooltijd had ik deze uitleg graag gehad. Dan was ik beter voorbereid geweest op mijn studentenjaren in Nijmegen, waar links en extreem destijds regelmatig samengingen.
Aan die Nijmeegse tijd moest ik toch al denken toen bekend werd dat de SP de gekozen voorzitter van Rood, de jongerenorganisatie van de partij, heeft geroyeerd als partijlid. Deze uit Nijmegen afkomstige Olaf Kemerink zou ook lid zijn van het Communistisch Platform, dat een vreedzame, linkse revolutie nastreeft, maar geweld niet zou schuwen als dat nodig mocht zijn om de ideale samenleving te bereiken. Het Platform zou de SP ook van binnenuit willen omvormen door mensen uit de eigen geledingen lid te laten worden van de partij.
In de jaren zeventig was de SP nog klein, had zij geen Kamerleden en kwam ik er vooral mee in aanraking doordat partijleden aanbelden bij mij thuis en met me in gesprek wilden over het socialisme. Meestal waren het jonge vrouwen. Met geweld associeerde ik hen niet. En de SP’ers die ik in Den Haag leerde kennen ook niet.
De affaire-Rood kwam naar buiten in dezelfde dagen dat Forum voor Democratie op welhaast onnavolgbare wijze uit elkaar spatte. Ook de problemen in die partij werden in gang gezet door de jongeren. Zij bleken extreem-rechtse opvattingen te hebben, waarbij nazistische en antisemitische uitlatingen niet werden geschuwd. Extreem-links én extreem-rechts dus, bij de jongeren in deze beide partijen. Mogelijk denken jongeren vaker in extremen en verandert dat als ze ouder worden. Maar ook als dat zo zou zijn, stelt dat nog niet gerust. Zeker bij Forum niet, want het beperkt zich daar niet tot de jongeren.
De tumultueuze ontwikkelingen bij FvD kregen alle aandacht in de media, die bij de SP veel minder. Dat had met de toch al mediageile Thierry Baudet te maken. En met alle ontwikkelingen binnen FvD: mensen die uit de partij traden, al dan niet afstand nemend van het extreem-rechtse gedachtegoed dat onverbloemder dan ooit naar buiten was komen walmen, met Baudet die een beetje opstapte, maar toch weer wilde blijven, ga zo maar door. Terwijl bij de SP kort maar krachtig werd ingegrepen: royement van onder meer Rood-voorzitter Kemerink dus en geen financiering meer van de SP-jongerenorganisatie.
Ook dat ging intern niet zonder slag of stoot. Toch laat het zien dat je ook als politieke partij die eigenlijk veel instituties wil afschaffen en het liefst alles alleen voor het zeggen zou hebben, zoals Forum, er zelf wel baat bij hebt als je stevig georganiseerd bent, inclusief een gedeeld gedachtegoed en interne spelregels. Oftewel zelf een stevig instituut bent. Zoals bijvoorbeeld de SP: het extremisme van het Communistisch Platform past niet in haar gedachtegoed en de partijorganisatie kon daardoor volgens de eigen regels ingrijpen.
Het is cynisch, maar we mogen eigenlijk blij zijn dat FvD een houtje-touwtjepartij is en nu lijkt te zijn geïmplodeerd. Want het onfrisse gedachtegoed zat niet alleen in het hoofd van de jongeren van de partij, maar ook in dat van oprichter Baudet zelf. Wat dan weer de vraag oproept waarom menig prominent partijlid dat niet eerder heeft gezien. Misschien waren ze verblind door de persoonlijke mogelijkheden die open leken te liggen als ze op de slippen van Baudet de politieke arena binnen konden komen. Mogelijk hebben ze de anti-migratiehouding van Baudet niet op haar ware aard ingeschat. Of namen ze hem met zijn boreale gebral en narcistische ijdelheid eigenlijk niet serieus, zolang hij maar een stemmentrekker was. En misschien vonden ze zijn uitlatingen niet zo extreem, omdat ze meenden dat hij niet expliciet aanzet tot geweld, bedreigingen en intimidatie. Op Schooltv leren scholieren dat van dat laatste sprake moet zijn als je het extremisme noemt.
Zoals ze ook leren dat in Nederland meer sprake is van het gebruik van geweld door links-extremisten dan door rechts-extremisten. Die laatsten zouden hier vooral online actief zijn. En in vergelijking met ons omringende landen ook minder gewelddadig zijn. Dat klinkt welhaast geruststellend. Maar dat extremistisch denken heeft dus ook in Nederland voet aan de grond gekregen bij een partij die vertegenwoordigd is in de Tweede Kamer, in Provinciale Staten en in gemeenteraden, en die soms ook ‘meeregeert’ in die lagere bestuurslagen.
Dat roept de vraag op wat de coalitiepartners in die bestuurslagen of regering gaan doen wanneer hun FvD-collega’s in het provincie- of gemeentebestuur geen afstand nemen van het extreem-rechtse gedachtegoed nu Baudet toch weer lijsttrekker is geworden van Forum. Zal cda-partijleider Hugo de Jonge dan weer zeggen, net als fractievoorzitter Pieter Heerma voor hem toen Forum in Brabant ging meebesturen, dat die beslissing aan de onderafdeling is?
Met de verkiezingen voor de Tweede Kamer in zicht moet de kiezer vooraf weten waar het cda staat. Oók landelijk, óók als FvD-met-Baudet geen partij van formaat lijkt te gaan worden. Want de uitdrukking in inlichtingenkringen mag dan zijn dat als je extreem-links in de gaten houdt, je extreem-rechts erbij krijgt. Je wilt als kiezer niet dat je op een middenpartij stemt en je extreem-rechts erbij krijgt.