Familiehuis

In culturen waar familie eindeloos belangrijker is dan gekozen ‘naasten’ (geliefde, vrienden, geestverwanten) moet gedwongen migratie nog veel zwaarder vallen dan ons, als dat lot ons overkwam. Hoe groot dat verschil is, en hoe ondraaglijk voor veel migranten, komt hard binnen door de documentaire Obada van Sakir Khader. Kleine tragedie over een Syrisch gezin in een Gelders dorp. Je waant je als kijker soms in een speelfilm – door filmische technieken van de regisseur, maar ook door de verbluffende toegang die hij, mede door verwante roots, tot de hoofdpersonen kreeg.

Obada is deels ‘Romeo en Julia’. De liefde groot maar verboden. Obada vluchtte met zijn ouders naar Nederland en leerde in een azc een Iraaks meisje kennen, met wie hij nu wil trouwen. Hij is niet zomaar iemand: maker en speler van komische sketches, rapper en zanger met ruim twee miljoen abonnees op YouTube en een half miljard views – zegt hij trots tegen de Zandvoortse haringverkoper. De man lacht wat, maar waar is het wel. Alleen, niemand weet dat hier omdat zijn succes Arabisch is qua taal, bereik en humor. Hij behoort bepaald niet tot de kinderen van vluchtelingen of arbeidsmigranten die al snel tolken voor hun ouders. Hij lijkt gemakzuchtig, op school voerde hij niets uit; op de praktijkschool was iedereen racist, naar zijn zeggen (hij zal geheid veel narigheid hebben meegemaakt) en die maakte hij niet af. Tot groot verdriet van de ouders van wie vader het goed gekozen woord voert. Zij willen een diploma dat hem kansen geeft in dit land. Maar zijn Nederlands is gebrekkig.

Wat waren ze gelukkig, toen de kinderen klein waren en ze in Syrië woonden. Zie de familiefilmpjes (rijkelijk gebruikt): de verjaardagen met massa’s verwanten, de uitstapjes, de vakanties in het familiehuis met soms wel vijftig mensen. Zie de warmte, hartelijkheid en liefde van al die clanleden. En wie komt er nu, als Obada jarig is en de feestdis is aangericht? Oma en tante, ja, via de telefoon. Voor Obada zelf lijkt dat minder belangrijk dan voor zijn ouders: hij heeft zijn filmpjes en bijbehorend succes (‘zonder mijn volgers zou ik niets zijn’) en het vriendinnetje. (En treurige lachgasballonnen.) Geld misschien ook, als je naar zijn outfits kijkt, maar daarover wordt niet gepraat (ik lees later dat hij uitgebuit wordt door zijn impresariaat). Maar de ouders zijn met Syrië bijna alles kwijt, vooral hun vele naasten (‘we huilen elke dag’, zegt vader). Iedereen is altijd voor Romeo en Julia maar in deze film ligt het in mijn ogen echt complexer. Al is de druk vanuit de familie (ouders en broer hier; opa van moederskant; oma van vaderskant in Syrië, iedereen wordt ingeschakeld) gigantisch. Verstoting dreigt.

Mijn studenten in de jeugdhulpverlening (jac) kozen aanvankelijk blind voor jongere tegenover ouders – de geest van ’60. Later zagen ze het genuanceerder: raak je als migrantenkind niet te veel kwijt zonder je familie? Zie Obada en zijn ouders worstelen. Elke uitslag levert verlies op, zelfs voor de winnaar.