Ook had ik geen gulden in de gleuf van een smoezelige gluurcabine gegooid om zodoende uitzicht te verkrijgen op een paar verleidelijk gespreide vrouwenbenen, ronddraaiend op een met nepbont bekleed plateau. Ik schrok wakker omdat ik even tevoren in slaap gesukkeld was. En dat gebeurde toen ik een citaat las van de bekende Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein. Hij schreef: ‘Beobachten ist nicht das gleiche wie betrachten oder anblicken.
Betrachte diese Farbe und sag, woran sie dich erinnert.
Andert sich die Farbe, so betrachtest du nicht mehr die, welche ich meinte.
Man beobachtet um zu sehen, was man nicht sähe, wenn mann nicht beobachtet(e).’
Ik dacht hierover na, knikte, knikte nog een keer, knikkebolde en voelde hoe de oogleden vol filosofisch zand werden gestrooid, waarna ik dus tijdelijk verdween in Morpheus’ armen, om even later met een ruk wakker te schrikken.
Ik was, op zoek naar een passend thema voor het Man-zomernummer van De Groene, verzeild geraakt in Kunstruimte Kampen waar de Belgische kunstenaar Jan Verhaeghe (1965), zo vermeldde bijgeleverd persbericht, ‘een nieuwe in situ installatie had geconcipieerd’, getiteld Peepshow.
Eindelijk een sekscabine met filosofische lading, dacht ik toen ik de in getemperd licht badende ruimte betrad.
‘Het deelprojekt Peepshow focust zich vooral op begrippen als kijkgedrag, beeld (ver)vorming, perceptie: de mogelijkheden/de moeilijkheden, de verschillende onderlinge relaties tussen kunstenaar-kunstwerk-kijker en hun verhouding tot de hen omringende wereld, een andere kijk op (zelf)censuur en voyeurisme.’
Voyeurisme! Welke kunstliefhebber zou daar nee tegen kunnen zeggen! Even leefde ik op - totdat de ogen weer gevaarlijk vol raakten van filosofische zandkorrels.
Ik schudde het hoofd krachtig en ik zag kunst: drie vitrines, een drietal diaprojectoren en een wand vol kleurenfoto’s. De kijkkasten bevatten: een afstandsbediening waarop een rood zegel met daarin de tekst ‘objet censuré’, twee blinddoeken met het opschrift ‘subject’ en ‘object’, een van het plafond hangend schietlood boven de middelste kijkkast (opschrift: ‘point de vue’) boven een bak met dia’s, waarvan één een opname van een oog toonde, een bak vol niet-ontwikkelde 8mm-films, te bekijken door een loep, een vitrine met een bos penselen, de uiteinden verzegeld met was, Wittgensteins boek (het postuum verschenen Bemerkungen über die Farben) en voornoemde kleurenfoto’s van mensenmenigten met scherpschutter-prisma’s aan de achterwand.
Opeens begreep ik waarom de kunstenaar er zo veel tekst tegenaan had gegooid. De installatie bleef stom - sprak niet voor zichzelf, was eigenlijk niet meer dan een beeldende voetnoot bij de tekst.
Was het niet dezelfde Wittgenstein die schreef: ‘Waarvan men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen.’ Dat laatste doet Verhaeghen liever niet, getuige uitspraken als: ‘Is het deelprojekt Peepshow een beeldende bevraging rond de werkelijke waarde van het beeld op (sic) vandaag en z'n verhoudingen (sic) tot de taal?’ en: ‘Wil het deelprojekt Peepshow funktioneren als een soort tegenpool voor de verslavende informatiestroom van de massamedia?’
Mag ik dan nog iets citeren uit het deelproject Wittgenstein?
‘Men neemt waar om te zien wat men niet zou zien als men niet waarnam.’ Vergelijk: ‘Men eet om te proeven wat men niet zou proeven als men niet at.’
Denk na over de intrinsieke overeenkomst tussen deze twee uitspraken en ontkurk ondertussen een goede fles wodka (‘Men drinkt om te voelen wat men niet zou voelen als men niet dronk.’).
Conclusie: hoe taliger de artistieke horizon, hoe wurgender het filosofisch vergezicht. Het is een besef dat zelfs de ascetische Wittgenstein dorstig zou stemmen. Nazdrovje!

  • Power of young art, joy of summer luidt de opgewekte titel op de uitnodigingskaart van het Amsterdam Young Artists Circuit (Ayac’s). Tentoonstelling met werken van Esther Tielemans, Pieter Dobbelsteen en Jon Sund. Over ‘bordurende vulkanen’ en ‘snottebellen’. Ayac’s, Keizersgracht 166 Amsterdam, open: donderdag t/m zaterdag 13.00-17.30 uur en op afspraak (tel. 020-6385240). T/m 14 augustus.