Vorige week overleed een zestienjarige Duitse jongen nadat hij een maand in coma had gelegen. Hij dronk 52 glazen tequila op een zuipfeest in Berlijn. Berlijn wil nu een verbod instellen op dergelijke feesten. Een algeheel alcoholverbod voor jongeren onder de achttien wordt door vrijwel alle Duitse politici afgewezen. ‘Een olympiade van verboden’ heeft geen zin, zei minister Horst Seehofer van Landbouw en Consumentenbelangen. Hij zag meer in het voorlichten van de jeugd over de gevaren van alcohol. In Duitsland vallen jaarlijks 42.000 doden door de directe en indirecte gevolgen (verkeersongevallen) van alcoholmisbruik. Diezelfde week sprong een zeventienjarige Française in Amsterdam van een brug en stierf. Waarschijnlijk was ze onder invloed van psychotrope paddestoelen, gekocht in een smartshop. De stoffen psylocine en psylocibine in paddo’s hebben een hallucinerend effect en kunnen een bad trip veroorzaken. Een meerderheid van de Tweede Kamer, gevormd door cda, ChristenUnie, pvv en vvd, eist nu een volledig verbod op de verkoop van paddo’s. Sinds 2000 zijn in Nederland drie sterfgevallen bekend waarbij paniek- of angstaanvallen na paddogebruik een rol speelden.

De recentste cijfers van de Amsterdamse ggd laten zien dat ook in Nederlands drugshoofdstad alcohol voor veel meer ellende zorgt dan het gebruik van paddo’s. In 2004 moesten ambulances 1825 keer uitrukken ten gevolge van alcoholmisbruik en 55 keer in verband met paddogebruik. ‘Als alcohol nu uitgevonden zou worden, zou het onmiddellijk verboden worden’, zegt Harold Wiegel van het Trimbos Instituut, het kennisinstituut dat de overheid adviseert over verslavingszorg en drugs. ‘Elke professional in ons vak weet dat alcohol een gevaarlijker middel is dan paddo’s.’

Paddo’s zijn niet schadelijk voor de volksgezondheid. Ze zijn niet verslavend. Dat blijkt onder meer uit onderzoek dat in 2000 op verzoek van de overheid werd gedaan. Maar, zegt Wiegel, er is wel een individueel risico. Van paddo’s kun je ‘flippen’ en dan kun je rare dingen gaan doen. Op de website van de Brijderstichting, een instituut voor verslavingszorg, kunnen gebruikers vragen stellen aan artsen. ‘Kun je van paddo’s zelfmoordneigingen krijgen?’ vraagt iemand. Antwoord: ‘Dat is niet ondenkbaar als je niet goed in je vel zit en vatbaar bent voor psychische klachten.’

Daarom wordt ook altijd geadviseerd te gebruiken in een groep, zegt Arno Adelaars, drugsonderzoeker, psychonaut en ervaringsdeskundige op paddogebied. Eén ding is zeker, zegt hij: ‘Als de smartshops geen paddo’s meer verkopen, gaan de mensen het bos in om zelf hun magische paddestoeltjes te zoeken. Met alle risico’s van dien, want ze groeien tussen de giftige soorten.’ Harold Wiegel van het Trimbos Instituut beaamt dat. ‘De handel zal gewoon doorgaan, maar dan op een manier die niet meer te overzien is.’

Minister Ab Klink van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (vws) heeft de Kamer beloofd opnieuw onderzoek te laten doen naar paddo’s. Een symbolische maatregel. ‘Dit is een manier om de onrust te sussen. Bij een drugsincident reageert de Kamer altijd geprikkeld’, zegt Wiegel. Politici nemen onderzoeksgegevens voor kennisgeving aan en laten politieke argumenten vervolgens de discussie bepalen, zegt hij. Vooral de vraag hoe het buitenland zal reageren op liberale Nederlandse maatregelen speelt een belangrijke rol. Volgens Arno Adelaars is de huidige roep om een paddoverbod ‘een stok om de hond mee te slaan. En de hond is het liberale Nederlandse drugsbeleid.’

Psychotrope paddenstoelen groeien van oudsher in de Nederlandse natuur, in tegenstelling tot cannabis. De stoffen die de paddo’s hun hallucinerende werking geven, zijn opgenomen in lijst I van de Opiumwet en worden dus beschouwd als harddrugs. Het drogen van de paddo’s, waardoor hun volume afneemt maar de werking behouden blijft, wordt beschouwd als een ‘voorbereidingshandeling’ en is sinds 2002 verboden. Het verbod op drogen maakt export moeilijk. Ongedroogd zijn paddo’s maar enkele dagen houdbaar. Verse paddo’s mogen echter vooralsnog gekweekt en verhandeld worden. De smartshops hebben dus niet het probleem van de coffeeshops. Ze kunnen hun waren aan de voordeur laten afleveren. Dat biedt het voordeel dat het gebruik gereguleerd en begeleid kan worden. Smartshops bieden hun klanten voorlichtingsmateriaal en mondeling advies. Kwekers voorzien hun paddobakjes vaak van waarschuwende etiketten met informatie over verantwoord gebruik.

Het paddobeleid bood voorstanders van legalisering van de wietteelt een argument. In coffeeshops mag per klant vijf gram verhandeld worden, maar de shophouder overtreedt de wet als hij zijn waren in grote hoeveelheden inkoopt. Dat gebeurt nu dus ongecontroleerd aan de achterdeur. Twee jaar geleden pleitte burgemeester Gerd Leers van Maastricht (cda) voor de mogelijkheid gecontroleerd cannabis te telen om zo de leveranties aan coffeeshops uit de illegale sfeer te halen. Hij vond een kamermeerderheid aan zijn zijde, die bij toenmalig minister van Justitie Piet Hein Donner aandrong op legalisering van de wietteelt. Maar Donner weigerde onder verwijzing naar internationale verdragen en de Nederlandse wet en suggereerde dat hij zou aftreden als de Kamer doorzette. De vvd krabbelde terug en de discussie over legalisering kwam op de lange baan. Duidelijk is dat die discussie deze kabinetsperiode niet gevoerd zal worden, want met het overboord zetten van het huidige paddobeleid wordt de legalisering van cannabisteelt onwaarschijnlijk.

Afgelopen donderdag debatteerde de Kamer over de Opiumwet. Regeringspartijen cda en ChristenUnie verzetten zich tegen elke vorm van regulering. ‘Onze benadering is dat kwaad in de samenleving, zoals drugs, bestreden moet worden. Wij kiezen voor effectief bestrijden in plaats van een gedoogbeleid’, aldus Ed Anker (CU). ‘Wij zijn erg blij met de huidige Opiumwet, waarin juist dit soort handelingen wordt verboden’, meende Cisca Joldersma (cda). pvda-woordvoerster Attje Kuiken had moeite zich staande te houden in het verbale geweld. Toen zij tegenwierp dat enkele jaren geleden een jongeman in Leeuwarden bezweek aan een dodelijke dosis jenever en daarop geen alcoholverbod volgde, noemde Fred Teeven (vvd) dat ‘volstrekte onzin’. ‘De vvd-fractie vindt dat wij gewoon niet aan die rotzooi moeten beginnen.’

Waar Nederland terugglijdt, wordt elders juist aan de vooroordelen over drugsgebruik gemorreld. Twee weken geleden publiceerde een keur aan Britse drugspecialisten een onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet waarin ze een reeks psychoactieve stoffen, waaronder alcohol en nicotine, met elkaar vergeleken op schadelijkheid voor de gebruiker en de samenleving. De uitkomst stond mijlenver af van de politieke realiteit. Heroïne en cocaïne voerden nog steeds de lijst aan, maar alcohol en nicotine bleken veel schadelijker dan cannabis, lsd en xtc.

Verslavingsdeskundige dr. Jaap van der Stel onderzocht eind 1999 in opdracht van minister Els Borst van vws de voor- en nadelen van drugslegalisering. ‘Er is geen simpel antwoord op de drugproblematiek. Legalisering heeft gunstige en ongunstige effecten. Illegale drugshandel is een motor van de criminaliteit. Bij legalisering breng je die wereld een klap toe. Drugs als heroïne en cocaïne zullen minder versneden worden en worden dus minder ongezond. Maar hoogstwaarschijnlijk zal het gebruik toenemen. Alcohol is niet illegaal, dus de prijs is laag. Zelfs de grootste alcoholist hoeft niet uit stelen te gaan om in zijn alcoholbehoefte te kunnen voorzien. Daar staat tegenover dat krankzinnig veel mensen er gebruik van maken, ook excessief.’

Volgens Van der Stel is de lijst van verboden stoffen in de opiumwet ooit gemaakt op grond van ‘een natte vingerindeling’ van de VN. ‘Het ging de internationale gemeenschap vooral om de moraal. Daaraan was onderzoek naar de stoffen ondergeschikt.’ Jaren geleden stelde hij al voor om in Nederland een onderzoek te doen, zoals dat nu gedaan is door de Britten. ‘Dat voorstel heeft de minister nooit bereikt. Ambtenaren van vws vertelden dat Economische Zaken zou eisen dat alcohol en nicotine van de lijst geschrapt werden, wegens de industriële belangen. Financiën zou ook dwars gaan liggen, bang om accijnzen mis te lopen.’

Nederland onderscheidt zich internationaal omdat het primaat van het drugsbeleid bij de gezondheid ligt, niet bij repressie. In 1987 zei minister van Justitie Korthals Altes (vvd) in zijn toespraak op de mondiale drugsconferentie van de Verenigde Naties: ‘De Nederlandse regering is zich ten volle bewust van de noodzaak zoveel mogelijk een situatie te voorkomen waarin de toepassing van het strafrecht meer schade veroorzaakt dan het gebruik van de stof zelf.’ Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Hans van den Broek (cda) had de tekst kort van tevoren ingezien en zei dat dit absoluut niet kon. ‘Je kunt de boom in’, antwoordde Korthals Altes, en hield zijn voordracht zonder een letter te wijzigen. Een dergelijke scène is nu ondenkbaar. Justitie en Buitenlandse Zaken, bang voor een internationaal isolement, hebben de regie steeds vaster in handen genomen.

Volgens een topambtenaar van vws die jarenlang betrokken was bij het drugsbeleid dreigt het einde van het zakelijke Nederlandse drugsbeleid. ‘Ik zie een sterke justitialisering. In EU-verband is een begin gemaakt met drugsbeleid dat ertoe kan leiden dat het afgelopen is met wat vws voorstaat. Nederland verdedigt zich niet, terwijl dat nu hard nodig is. De samenleving verhardt, er wordt steeds minder getolereerd en dat zie je terug in hoe de Kamer spreekt over paddo’s en cannabis.’ Hoewel minister Ab Klink van vws heeft aangekondigd happy hours te gaan verbieden, zal er geen eind komen aan de mildere maat waarmee alcohol en nicotine worden gemeten, zegt hij. ‘Ik heb geprobeerd een interdepartementaal beleid op te zetten voor alcohol, tabak en drugs. Wij hadden kennis nodig van Economische Zaken en Financiën. EZ weigerde simpelweg mee te werken. Financiën aanvankelijk ook. Wij wilden een verhoging van de accijns op drank en sigaretten. Financiën vreesde een inkomstenderving. Pas toen uit onderzoek bleek dat een accijnsverhoging ondanks een terugval in de verkoop juist meer zou opleveren, wilde het ministerie meewerken.’

Hoe wankel het Nederlandse drugsbeleid is, blijkt uit de pogingen die zijn ondernomen om het volledig onder te brengen bij het ministerie van Justitie, zegt de topambtenaar. ‘Het primaat en de coördinatie van het drugsbeleid ligt bij vws. Wij formuleren het probleem, Justitie is een instrument bij het aanpakken ervan. Onder Hoogervorst is geprobeerd primaat en coördinatie weg te geven aan Justitie. Aan drugs was politiek geen winst te behalen, was de redenering.’ Volgens de topambtenaar zou dat een ‘historische vergissing’ geweest zijn. Bronnen op het departement bevestigen dat ook bij eerdere kabinetsformaties gesproken werd over een verschuiving richting Justitie. Minister Klink zou dit na de laatste formatie tegengehouden hebben.

Roel Bekker, voormalig secretaris-generaal van vws en sinds 1 april werkzaam bij Binnenlandse Zaken, ontkent dat vws het drugsbeleid wilde ‘weggeven’. ‘Wij hebben wel duidelijk gemaakt dat we Justitie te coulant vonden, met name bij de aanpak van de coffeeshops. Ik heb de verantwoordelijkheden willen verduidelijken. Vergeet u niet dat vws de grootste tegenstander van drugsgebruik is. Drugs zijn slecht voor de mensen.’

Paddo-links:

www.brijder.nl – waarschijnlijk de beste website voor informatie over drugsgebruik

www.drugsinfoteam.nl – preventieproject van De Brijder met zeer informatieve vraag-en-antwoordrubriek. Aan te bevelen voor de recreatieve gebruiker van psychonautica en zijn/haar omgeving.

www.trimbos.nl – Trimbos Instituut: Landelijk kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke zorg. Adviseert de regering.

http://www.drugsbeleid.nl/ - Stichting Drugsbeleid, heldere informatie over de gevolgen van drugsverboden.

http://www.rvz.net/data/download/publ99-11.pdf - Onderzoeksrapport naar voor- en nadelen van drugslegalisering door dr. J.C. Van der Stel.

http://www.groene.nl/1997/7/Kaalkopje_spreekt Eerde rverschenen artikel over paddo’s.
Vijf Groene-medewerkers ‘gingen paddo’ om de waarheid te achterhalen. Een onthutsend experiment.

SPECIALE AANRADER:

http://www.uitjebol.net – De online-versie van Uit je bol, de Nederlandse drugsbijbel, van Gerben Hellinga en Hans Plomp. Over XTC, paddestoelen, wiet en andere middelen. De auteurs zijn ervaringsdeskundigen en geven eerlijke en daardoor vaak scherpe informatie over vrijwel alle gangbare drugs. Over het gebruik, de werking en de risico’s. Belangrijk: bevat uitstekende plantaardige alternatieven voor verwoestende chemicalia.