In zijn hang naar pathetiek, die zich uit in wagneriaanse akkoorden en het bijbehorende trage tijdsverloop, staat De Bondt met beide benen in de negentiende eeuw.
Dat geldt ook voor De tragische handeling (voltooid in 1993), dat onlangs in de serie Muziekpraktijk op cd verscheen.
In de toelichting bij de cd brengt Cornelis de Bondt zijn nostalgie als volgt onder woorden: ‘In de tonaliteit zat een soort diepte. In de twintigste eeuw is met het wegvallen van de tonaliteit ook die diepte uit de muziek verdwenen. Ik wil niet de tonaliteit terug, maar wel datgene wat ermee kon bereiken. Dat is diepte, ruimte, dramatiek.’
Het valt niet te ontkennen dat De Bondt in De tragische handeling in deze opzet slaagt. De compositie, geschreven voor de groep LOOS plus elektronica, rust op een gigantisch orgelpunt. Deze kilometerslange elektronische toon bestaat uit een diffuse, vibrerende klank waarin een vage machinale beweging waarneembaar is. Dit geluid is zo indringend dat het zelfs op de momenten dat het niet klinkt, toch in je innerlijk gehoor blijft resoneren. Dit orgelpunt wordt doorkliefd met keiharde, vlijmscherpe akkoorden van de gitaren en het slagwerk, terwijl de saxofoon en basklarinet er als een hond in doodsnood doorheen janken.
Aan dit basisgegeven verandert niet veel in de loop van de vijftig minuten dat het stuk duurt. Soms groeperen de instrumenten zich in duo’s waarbij de gitaar en trommels in de lage registers tegenover de kermende saxofoon en klingelende vibrafoon komen te staan. Het haarscherpe verticale samenspel verandert langzaam in over elkaar heen schuivende patronen. Soms lijkt de muziek haast vast te lopen in een grauw en verbeten gebeuk.
Cornelis de Bondt structureert zijn composities met behulp van getallenreeksen waardoor zich een geleidelijk verloop in de duur van de segmenten voordoet: inkrimping en uitrekking. Het resultaat is een verpletterend stuk met een dwingende harmonische spanning. De tragische handeling lijkt op één groot voorhoudingsakkoord dat weigert op te lossen. Ondertussen rukt de muziek op als een reusachtig monster dat met logge stappen voortbeent - onbeholpen maar onstuitbaar. Of deze megalomanie je nu aanspreekt of niet, de radicaliteit van De tragische handeling dwingt respect af. Met uiterst karig muzikaal materiaal zet De Bondt een kolossaal stuk neer.
Daarom is het zo jammer dat hij zijn eigen strengheid doorbreekt met ‘vreemde’ citaten. Over het geflirt met het romantisch pianoconcert - virtuoos passagewerk - kun je je als luisteraar nog wel heen zetten. Maar ronduit sentimenteel is de engelachtige jongensstem, die nu en dan uit het niets opduikt.
De tragische handeling is uitgebracht in de serie Muziekpraktijk, die handelt over muziek die in de interactie tussen componist en musici ontstaat. Voor dit werk geldt zonder meer dat het groep LOOS op het lijf is geschreven. Een jarenlang samenspel en een volkomen eigen esthetiek hebben ervoor gezorgd dat alleen deze vijf musici dit werk zo precies en krachtig kunnen neerzetten. Sterker nog: Cornelis de Bondt had zonder deze musici dit stuk waarschijnlijk niet eens kunnen bedenken.
Daarom is het pas echt tragisch dat LOOS als gevolg van innerlijke conflicten uit elkaar aan het vallen is. Een uniek geluid in het Nederlands muziekleven lijkt daarmee te verdwijnen.