Een typerend onderdeel van het Russische staatsapparaat is het Departement voor Informatie en Ondersteuning van Telecommunicatie. Het bestaan hiervan onderstreept hoezeer het huidige Rusland op de Sovjet-Unie lijkt. Er is een aparte overheidsafdeling die ‘adviezen’ geeft over welke berichten nieuwsmedia moeten verspreiden. Een memo van begin deze maand, die in handen kwam van het tijdschrift Mother Jones, suggereerde dat Russische televisiezenders fragmenten van Tucker Carlson moesten laten zien. Carlson is de altijd verontwaardigde talking van het Amerikaanse Fox News. Het is evident waarom het Kremlin hem graag hoort spreken, als bewijs dat het Russische optreden ook in het Westen steun geniet. ‘Ik duim voor Rusland’, zei Carlson in 2019 over het conflict met Oekraïne. Sinds het uitbreken van de oorlog heeft Carlson zich een trouw vertolker van pro-Russische standpunten getoond.
Nu heeft ieder land zijn brave vergoelijkers van Poetins misdaden. Misschien worden ze betaald door het Kremlin. Misschien verspreiden ze gratis en voor niks Russische propaganda, louter om contrair te doen. Dat verschil doet minder ter zake dan het feit dat er een Russische vijfde colonne bestaat. Inmiddels blijkt die wel broos te zijn. Afgezien van Carlson kon het Departement voor Informatie en Ondersteuning van Telecommunicatie geen andere invloedrijke westerse journalist noemen om aan de Russische kijker te tonen.
Het is een van de grote veranderingen die de Russische aanval op Oekraïne teweeg heeft gebracht: er is een einde gekomen aan Rusland als rechts afzetpunt. Jarenlang was het een geliefde techniek: ergernissen over de eigen cultuur uitventen met verwijzing naar Rusland. Daar waren ze tenminste niet woke
daar was tenminste nog sprake van nationale trots, van duidelijke rollen voor mannen en vrouwen, van ‘traditie’. Nu de zogenaamde verdediger van het traditionele gezin een kinderziekenhuis kapotschiet moeten deze rechts-conservatieve sjibbolets ineens op zichzelf staan.
In Frankrijk wist Marine Le Pen niet hoe snel ze zich van Poetin moest distantiëren, nadat ze eerder graag geld aannam uit Rusland. Viktor Orbán ziet zich genoodzaakt zijn vriendschapsband met Poetin te herzien nu blijkt dat Russische tanks nog altijd de grens over rollen als een land binnen de ‘invloedssfeer’ een pad kiest dat het Kremlin niet bevalt. De Amerikaanse Republikeinse Partij, waarvan verschillende kopstukken in het recente verleden welwillend over Poetin spraken, lijkt weer wat meer op haar oude zelf: fel anti-Russisch. Trumps geflirt met Poetin is inmiddels voor een veel groter deel van Amerika iets beschamends geworden.
Een abstractieniveau hoger neemt de eeuwige discussie over autocratie versus democratie een nieuwe wending. In tijd van vrede was het in sommige kringen bon ton om te klagen dat democratie maar stroperig is. Wat dan meestal volgde was een luchthartige roep om een leider die tenminste knopen doorhakt. De afgelopen weken herinnerden eraan dat een ‘sterke leider’ besluiten kan nemen met een volledig geruïneerde binnenlandse economie tot gevolg. Het is te hopen dat we nu voorgoed genezen zijn van het argument dat een dictatuur misschien niet goed is voor de vrijheid van meningsuiting, maar dat een dictator in ieder geval op economisch vlak zijn land vooruit kan helpen.
Ook blijkt nu dat er inzake het huidige Rusland eigenlijk geen verschil bestaat tussen een autocratie en een dictatuur. Die aanname was jarenlang waar alle omgang met Rusland op stoelde. Natuurlijk kon je prima rijk worden in Rusland, zakelijke diensten verlenen aan het land of pronken met russofilie. Het land was immers opnieuw geboren, je kon er leuk reizen door het einde van de geschiedenis, en kom nou, Poetin was nog geen Stalin. Maar de moorddadige dictatuur lag altijd in de zachte autocratie besloten. Anders had Rusland nooit binnen een paar weken van het een naar het ander kunnen omslaan. Het argument dat Poetin niet staat voor Rusland biedt onvoldoende uitweg. Een meerderheid van de Russische bevolking knikt instemmend bij het kapotmaken van een buurland.
Er blijft altijd een handje diehards over, maar het lijkt erop dat de Poetin-fans nu gemarginaliseerd raken. Zo wordt Rusland niet alleen economisch, maar ook intellectueel afgesloten. Voor een herijking van westers moreel besef bleek beide noodzakelijk.