Barcelona – ‘U moet echt oppassen, want zodra wij de kans krijgen gaan wij uw partij verbieden’, zei Javier Ortega Smith van de rechts-radicale partij Vox in een tv-debat tegen de Baskische leider Aitor Esteban. Het dreigement van straatvechter Ortega Smith liet niets aan duidelijkheid te wensen over. Esteban, een van de briljantste sprekers in de Spaanse politiek en de redelijkheid zelve, hoorde het stomverbaasd aan. Maar nog verbaasder was de lijsttrekker van de gematigde Baskische Nationalistische Partij (pnv) toen hij merkte dat geen van de andere partijen in het debat het voor hem opnam.
Het voorval is tekenend voor de verrechtsing van het Spaanse politieke klimaat. Nog een voorbeeld. Vox, de partij die zonder terughoudendheid Franco’s dictatuur verdedigt, beschuldigt de pnv ervan een pact met Hitler te hebben gesloten. Maar zoals iedereen weet die wel eens een geschiedenisboek in handen heeft gehad, was het Franco die met Hitler heulde. En onder de favoriete doelwitten van de staatsterreur van Franco waren de Baskische en Catalaanse nationalisten.
Het is een van de vele waarheden die Vox op zijn kop zet. Vrijwel ongestraft, want bijna alle partijen en het grootste deel van de Spaanse media behandelen Vox als een gewone, respectabele politieke optie. ‘In Europa trekken ze een cordon sanitaire rond dit soort partijen’, zegt Aitor Esteban. ‘En hier worden ze witgewassen. Maar het zijn en blijven franquisten.’
Drie dagen voor de verkiezingen nam het parlement van de regio Madrid een motie aan. De regering moet onmiddellijk alle partijen verbieden die onafhankelijkheid van Baskenland en Catalonië nastreven, was de strekking. De motie was een idee van Vox. In strijd met de grondwet, die ideologische vrijheid garandeert. Maar dat was geen beletsel voor de rechtse partijen PP en Ciudadanos om het voorstel van Vox te steunen.
Vox is erin geslaagd om de politieke agenda in Spanje te beheersen. Criminalisering van de immigratie en van het maatschappelijk protest zijn nu dagelijkse kost in het publieke debat. Vox conditioneert nu al de regionale regeringen in Andalusië, Madrid en Murcia. En zolang de andere partijen het denkkader van ultrarechts blijven overnemen, zal de aanhang van Vox alleen maar toenemen. Terwijl Franco uit zijn praalgraf is gehaald, ruiken de franquisten weer aan de macht.