Te vrezen valt dat deze gewelddaad niet de laatste zal zijn. Afschuw en machteloze woede geven de stemming in Israel het beste weer. Maar angst voor Arabische wraak leeft meer bij de gemiddelde Israeli dan zorg over het vredesproces.
De gebeurtenissen in Hebron en de daaropvolgende rellen hebben het ‘vredeskamp’ in Israel in een diepe depressie gestort. De inderhaast bijeengetrommelde demonstratie van Vrede Nu was een onmisbare uiting van collectieve schaamte. Algemene inschatting: anderhalve minuut moorddadige salvo’s uit Goldsteins machinegeweer hebben maanden van moeizaam onderhandelen teniet gedaan.
Een niet onbelangrijke minderheid van fascistoide Israeli’s is daar niet rouwig om. En ondanks de bijna unanieme veroordeling van de massamoord in de Knesset bestaat er heel wat niet eens zo verholen sympathie voor ‘die lefgozer die de Arabieren eindelijk weer eens op hun nummer heeft gezet’.
De ‘legitieme’ rechtse partijen, Likoed en Tzomet, begrijpen echter heel goed de dreiging van een backlash die het hele nederzettingenapparaat kan treffen. Zij plengen krokodilletranen en aanvaarden node de instelling van een onderzoekscommissie met verstrekkende bevoegdheden. Radio en televisie voeren de hele dag hoogwaardigheidsbekleders ten tonele die in allerlei toonaarden de slachtpartij veroordelen. Maar die enkele rabbijn of kolonist die opeens ‘afstand neemt’, wekt de indruk er met de haren bijgesleept te zijn. Kahanisten werden tot nu toe immers met zijden handschoenen aangepakt. En ook nu staat ‘schone handen’-rechts niet bepaald te trappelen van ongeduld om de ‘joodse Jihad’ uit de eigen gelederen te bannen.
De moordpartij in Hebron holt de toch al slinkende Palestijnse steun voor het beginselakkoord verder uit. Palestijnen hebben nog niets gezien van de vrede: geen cent van de toegezegde miljoenen, nog steeds zitten zo'n tienduizend politieke gevangenen vast en nog steeds huist het Israelische leger in Palestijnse bevolkingscentra.
De regering-Rabin blijft echter met twee maten meten. Een dag na de moord zag je godbetert toch weer kolonisten met het geweer over de schouder door Hebrons uitgestorven straten ‘patrouilleren’. Tijdens Goldsteins begrafenis weerklonken lofliederen op de ‘heilige’ die ‘stierf als Simson met de Filistijnen’. Kach-fascisten tegen wie een arrestatiebevel is uitgevaardigd, vertoonden zich tijdens de ceremonie vrijelijk in het openbaar.
Waren joden het slachtoffer geweest in plaats van Arabieren, dan zou de druk op Rabin om de onderhandelingen met de PLO te staken vermoedelijk niet te houden zijn geweest. Nu het Palestijnen waren die sneuvelden, zullen de aanstichters, Kach en Kahana Hai, de extreemste en bloeddorstigste splinters, vermoedelijk wel buiten de wet worden gesteld, maar het nut zal beperkt zijn. Deze groepjes vormen slechts het topje van een ijsberg. Gush Emunim (het ‘Blok der Getrouwen’) is groter, veelvormiger, maar vooral legitiemer binnen Israels zionistische context en dit blok was niet te beroerd een delegatie te sturen naar Goldsteins begrafenis. Enkele maanden geleden begon de aan Gush Emunim gelieerde ‘Raad van Nederzettingen in Judea, Samaria en Gaza’ een eigen kolonistenmilitie te organiseren ‘ter bewakng van nederzettingen tegen de Palestijnse autonomie’. De juridisch adviseur van de regering en Rabin repten van ‘rebellie’, maar onafgebroken betogingen van rechts en de druk van een publieke opinie die door Palestijnse terreur steeds verder in de armen van rechts wordt gedreven, dwongen hen weldra bakzeil te halen. Het is echter denkbaar dat de slachting in Hebron en de walgelijke vreugdeuitingen vele Israeli’s nu toch aan het denken zullen zetten.
De wandaad zal hoe dan ook tegenstrijdige gevolgen hebben. Binnen Israel kan ze zich als een boemerang tegen radicaal rechts keren, maar internationaal is er zeker het risico dat ze het hele vredesproces onderuithaalt. Arafat staat onder zware druk het gesprek met Israel af te breken. Het is misschien doenlijk de vestiging in hartje Hebron (waar de extreemste joden en de extreemste moslims wonen) zonder al te veel kleerscheuren te ontruimen. Maar hierbij blijft het niet. Politiek gevoeliger zaken die Israel voorheen nog binnenskamers wist te houden, komen nu open op tafel als Palestijnse voorwaarden voor hernieuwde deelname aan de onderhandelingen: ontwapening van de settlers, internationale waarnemers en liefst een internationale vredesmacht in de bezette gebieden. Maar zolang er gevaar voor het leven van de kolonisten bestaat, is toegeven op dit punt onmogelijk voor welke Israelische regering ook. Door de eis tot ontwapening van alle kolonisten manoeuvreert de PLO zich in een hoek waaruit het alleen ten koste van verregaand gezichtsverlies kan ontsnappen. Een langdurige bevriezing van de vredesonderhandelingen zal echter zowel Rabin als Arafat politiek verzwakken, en het oorlogsgevaar in de regio dramatisch doen toenemen. Zonder vrede zal Rabin op termijn door een regering van rechts worden opgevolgd. In combinatie met geradicaliseerde Palestijnen, mogelijk islamitische revoluties in Egypte en Algerije, een passief Amerika en Europa en een nucleair Iran, vormt dat een buitengewoon griezelig vooruitzicht. Als het hier op uit zal draaien, heeft Goldstein precies datgene bereikt wat hij beoogde.
Godsdienstfanaten en desperado’s wier politieke program zich beperkt tot het toebrengen van zoveel mogelijk leed, zullen hun maatschappelijke basis blijven behouden zolang de vrede niet solide is gebaseerd op de coexistentie van twee staten, regionale ontwapening en massale economische ontwikkelingshulp. Er lijkt in het Midden-Oosten een satanische kracht aan het werk die niet wil dat een nieuw Israel en een nieuw Palestina worden geboren. De enige medicijn is snelle en tastbare verandering ter plekke: terugtrekking eerst uit Gaza en Jericho en meteen daarna uit Hebron.