Viggo zit in Amsterdam-Noord op basisschool De Weidevogel, waar alle kinderen, gesteund of aangevuurd door ouders, naar het vwo willen, zullen. Zijn voorlopig advies, havo/vwo, valt wat tegen. ‘Dat advies is eigenlijk voor de rest van je leven, want het bepaalt naar welke school je gaat, welk werk je doet’, zegt hij, elf jaar oud. Daarmee een kern van de documentaire reeks Klassen formulerend. Waaraan de kijker toevoegt: hoeveel je verdient, waar je woont en naar wat voor school je je kinderen later stuurt, en hoeveel extra Cito-trainingen je betaalt als het advies lager dan vwo is.
Noord is een schoolvoorbeeld van een ‘kracht/pracht/zorgenwijk’ met snelle gentrificatie. De Weidevogel is daarin een bevoorrechte enclave. Dus krijgen andere scholen beduidend meer aandacht in deze Human-serie over onderwijs en ongelijkheid. Van Ester Gould en Sarah Sylbing, makers van de Nipkow winnende serie Schuldig (2017). Een fundament van Klassen is het onderzoeksgegeven dat kinderen van hoogopgeleide ouders overgeadviseerd worden en kinderen van laagopgeleide ondergeadviseerd. Oftewel klasse bepaalt naar welke schoolklassen een kind gaat. ‘Gefeliciteerd met het diploma van je ouders’, noemen de makers dat. Amsterdams wethouder Marjolein Moorman, van Onderwijs, Armoede en Schuldhulpverlening, concludeert: we selecteren veel te vroeg. Waarin een eventuele oplossing schuilt.
Naast Moorman zien we schoolbestuurders, onderwijskundigen, juffen en meesters, ouders en bovenal kinderen. Kinderen die je in je hart sluit, met wie je meeleeft, over wie je je zorgen maakt. Neem Anyssa (10), wier voorlopig advies havo/vwo tijdens de eerste twee afleveringen die ik zag, hard afkalft. Tot groot verdriet van gouden juf Jolanda. Anyssa woont bij oma en opa in Noord. Tot wederzijds genoegen. Er zijn niet meer zo veel mensen die gebitloos door het leven gaan; oma en opa wel, en dat tekent hun klasse. Net als hun Mokums en lage opleiding. Opa’s gezondheid is wankel, wat drukt op de kleindochter. Als dreigt dat mama Anyssa na zeven(!) jaar weer in huis neemt, ga je begrijpen waarom het vaak slapeloze kind minder en minder gaat presteren en geen opdracht meer afmaakt. Jolanda besluit met pijn in het hart tot havo-advies. De grootouders betreuren het, maar de eerst zo ambitieuze, trotse kleindochter doet onverschillig. En hoort dan dat haar moeder ooit ook zo goed kon leren maar het liet lopen.
In dit geval vraag je je trouwens af of dit onderadvisering is. Jolanda kan weinig anders en de puberteit moet nog komen. Als tegenwicht hebben we Yunuscan (10) met zijn vmbo-t/havo-advies. Hij vecht en wordt gesteund door zijn Turkse ouders: hij hoeft tot zijn opluchting niet mee naar een bruiloft en mag dan op de computer werken. Hij knokt zijn taal vooruit. Weer is de kracht van Gould en Sylbing dat ze macro- en microproblematiek behandelen en verweven, middels onvergetelijke portretjes. Juf Jolanda blijkt bepaald niet de enige van edelmetaal. Trouwens, bent u al ‘vriend’ van Human? Onder de vijftigduizend leden verdwijnt een onmisbare kwaliteitsomroep.
Ester Gould, Sarah Sylbing, Daan Bol, Klassen, Human, zeven delen vanaf maandag 30 november, NPO 1, 21.25 uur. Direct na elke aflevering Aftertalk Klassen op Nederland 1 Extra