Frederick Wiseman, de regisseur van opvallend lange documentaires zoals het zes uur durende Intensive Care, heeft over deze kwestie legendarische woorden gezegd. Hij vindt dat hele verhaal over die zogenaamde gedragsverandering overtrokken. Als dat waar zou zijn, stelde hij een paar jaar geleden op het International Documentary Filmfestival in Amsterdam, dan zou de wereld bevolkt zijn met vaardige acteurs. En dat is niet zo. Mensen doen zich voor de camera misschien anders voor, maar dat houden ze nooit lang vol. Als je maar lang genoeg de tijd neemt, komen hun werkelijke motieven vanzelf bovendrijven.
Maar ‘de tijd nemen’ lijkt volledig tegengesteld aan de reality-tv zoals die zich de afgelopen jaren ontwikkelt. Snelheid is het toverwoord. Zoals de makers van Goede tijden, slechte tijden van het begin af hebben gepronkt met de snelheid waarmee deze dagelijkse soap wordt gemaakt. Gisteren gefilmd, vandaag op uw tv. Het resultaat is inderdaad een vorm van werkelijkheid, maar dan in z'n meest ontluisterende vorm. Voorlopig hoogtepunt is het nieuwe NCRV-programma Thank you for the music, een slimme variant op verrassingsshows als All you need is love. Een popsong of een ander muziekstuk is hier de aanleiding voor een emotionele overval op een nietsvermoedende burger, georganiseerd door de liefhebbende partner of een naaste vriend. Een loodgieter belandt op een feestje ter ere van zijn trouwdag, compleet met een prive-optreden van de voormalige Guys & Dolls waar hij zo gek op is. Een Indie-veteraan ontmoet volkomen onverwacht zijn strijdmakkers terwijl een fanfare zijn favoriete song uit die tijd ten gehore brengt.
De programmamakers lijken zich te hebben uitgesloofd om willekeurige mensen een bijzonder moment te bezorgen. Goed, ze hebben het een en ander bij elkaar georganiseerd. Maar uit de manier waarop er met de overvallen hoofdpersonen wordt omgesprongen, blijkt een choquerend gebrek aan zorgvuldigheid. Heeft u zich wel eens afgevraagd waarom de overvallen kandidaten bij All you need is love zo gemakkelijk meegaan in het komplot dat voor hen is opgezet? Dat komt doordat Robert ten Brink ervan uitgaat dat de televisiewerkelijkheid een constructie is. Dat mensen gaan stralen als je ze met zorg aankleedt en in een mooi decortje zet. Dat ieder levensverhaal een roman is als het met liefde wordt verteld. Maar hij gelooft er ook in dat mensen de tijd moeten krijgen voor dat verhaal, al is dat niet de zes uur van Wiseman.
Bij Thank you for the music zie je wat er gebeurt als zo'n overval slecht is voorbereid en liefdeloos wordt uitgevoerd. Totaal onthand zit de loodgieter in z'n ouwe kloffie op zijn eigen feest. De schnabbelende popsterren en de grijnzende presentator slaan hem joviaal op de rug, en hij speelt een glimlach omwille van de camera. Bibberend van emotie luistert de veteraan naar de fanfare, terwijl de presentator vrolijk op een neer springt en hem half uit beeld duwt als hij z'n afsluitende praatje door de muziek heen kwekt. Het is maar goed dat er almaar meer van dit soort programma’s komen. Als je ze maar lang genoeg de tijd geeft, komen de werkelijke motieven van de programmamakers vanzelf boven water. Ook NCRV.