Voor de documentaireserie Immigration Nation volgden Christina Clusiau en Shaul Schwarz drie jaar lang de federale Amerikaanse Immigration and Customs Enforcement (ice) van binnenuit. ice, dat valt onder het na 11 september 2001 opgerichte Department of Homeland Security, gaf de filmmakers tussen 2017 en 2019 alle toegang. Maar toen Clusiau en Schwarz het resultaat voorlegden, probeerde de dienst de verschijning te blokkeren, in ieder geval tot na de presidentsverkiezingen.
Dat de makers aanvankelijk zonder al te veel voorwaarden medewerking kregen van de normaal zo gesloten organisatie was opvallend. Onder Obama kregen ze voor hetzelfde verzoek nog nul op het rekest. Juist het feit dat de ice door het repressieve immigratiebeleid van president Trump in het centrum van de aandacht stond, zorgde ervoor dat ze de dienst van nabij konden volgen, vertelt Schwarz in de podcast The Daily: ‘Als je gehaat bent, wil je erover vertellen.’
ice-agenten vertellen bij herhaling dat ze slechts de wet handhaven, en dat iemand dat moet doen. Dat doen ze door te ‘jagen’ op migranten. Bij het halen van ‘targets’ volgen schouderklopjes van hogerop, en bijvangst, zogeheten ‘collaterals’, is mooi meegenomen. Waren voorheen ‘crims’, mensen met een wetsovertreding achter hun naam, de voornaamste ‘prooi’; onder Trump worden ook ‘non-crims’ in groten getale gearresteerd en gedeporteerd.
Aan de ontvangende kant van het hardvochtige beleid staan de migranten en hun families. Ook zij worden van zeer nabij gevolgd, wat de pijn van het scheiden van gezinnen en het leven met angst voor een mogelijke deportatie heel invoelbaar maakt. De 63-jarige Berta uit El Salvador zit, gescheiden van haar kleindochter, al zeventien maanden vast in een ice-detentiecentrum in afwachting van haar deportatie, die haar waarschijnlijk het leven zal kosten. Ze waren samen gevlucht omdat bendeleden haar kleindochter bij haar wilden weghalen.
Naast uitzichtloze misère en verwoeste levens is er in Immigration Nation ook ruimte voor hoop. De massale protesten in de zomer van 2018 tegen het scheiden van migrantengezinnen tonen verzet van de bevolking, dat op lokaal niveau uitmondt in concrete actie. Een burgerinitiatief in North Carolina leidt tot de verkiezing van een sheriff die een controversiële wet, waarbij de ice gebruik kan maken van de lokale politiecapaciteit, direct na zijn verkiezing afschaft. Het terugvechten van de ice, met massale aanhoudingen in de staat die wordt afgeschilderd als een broeinest vol criminelen, toont de oprukkende autoritaire regeerstijl vanuit het Witte Huis.
Hoewel de ice er onder Trump bevoegdheden bij kreeg en steeds repressiever opereerde, wordt in de laatste aflevering duidelijk dat ook eerdere regeringen ver wilden gaan om migranten buiten de deur te houden. Zo werd de effectiviteit van het afschrikkingsbeleid aan de Mexicaanse grens al in de jaren negentig gemeten aan de hand van het aantal mensen dat omkwam in hun poging de VS te bereiken. Javier Cruz waagde tot elf keer toe de barre tocht door de woestijn en gaat op voor de laatste keer, om zijn dochters te bezoeken. ‘Over vijf, zes jaar heb ik geen benen meer over.’ Hoezeer de levens van mensen ook verwoest worden, het blijkt allemaal geen reden om niet meer te komen.
Immigration Nation is nu te zien via Netflix