De oppositie tegen het nieuwe kabinet komt op gang. Hoe gaat die eruitzien? Wilders heeft met zijn aanvallen op de staatssecretarissen Aboutaleb en Albayrak zijn draai te pakken. De manier waarop hij hun loyaliteit aan Nederland in twijfel trekt, doet denken aan het klassieke verwijt jegens de ‘kosmopolitische’ jood. Diens hart zou ook altijd ergens anders liggen, bij de wereldrevolutie of het grootkapitaal. Dat soort taal verdragen we blijkbaar weer. De nog niet al te robuust overkomende Albayrak zal het met haar portefeuille vreemdelingenbeleid lastig krijgen. Wilders heeft haar opgezadeld met het beeld dat ze een stropop van de Turkse staat is. Zo dwingt hij haar bijna om zich vroeg of laat een keer tégen Turkije te keren om het tegendeel te bewijzen. En of dat dan in het landsbelang is?

Ook de SP is op stoom met de hoorzitting over de durfkapitalisten, de snelle jongens die geld willen verdienen door bedrijven eventjes over te nemen en dan weer door te verkopen. Als je écht ‘voor de arbeiders’ bent, is het niet gemakkelijk om iets zinnigs te zeggen over de manier waarop banken en hedgefunds elkaar de keet uitvechten. Met de topman van het nu bedreigde ABN Amro, Rijkman Groenink, of zijn bloedjes van werknemers voor ogen, denkt men niet snel aan de erbarmelijke omstandigheden in de industrie die Marx inspireerden toen hij Das Kapital schreef. Misschien moet je die gasten lekker laten ruziën en is dan het resultaat dat de gewone man een goedkopere bankpas krijgt. Maar de angst voor de mondialisering staat op de agenda en daar is het de SP om te doen.

Mark Rutte van de vvd, die de grootste oppositiepartij vertegenwoordigt en dus feitelijk ‘oppositieleider’ zou moeten zijn, koerst tot nader order af op zijn ondergang. Het Heerma-scenario – de cda-oppositieleider die met zijn pleidooi voor een gezinsminister het goede geluid op de verkeerde tijd vertolkte – ligt op de loer. Door een punt te maken van euthanasie, abortus en embryonaal onderzoek hoopt Rutte het vrijzinnige geluid in Nederland te vertegenwoordigen. Hij heeft gelijk dat er geen wetgeving op dit vlak moet worden teruggeschroefd. Maar het vervelende voor hem is dat dit ook niet gebeurt. Wat wél gebeurt, is dat – met mitsen en maren – de christenen zich andermaal committeren aan de staande praktijk. Die praktijk, van stamcelonderzoek en euthanasie als redelijk alternatief, zal zich de komende paar jaar misschien minder snel uitbreiden dan een liberaal prettig vindt. Maar daarna is zelfs de ChristenUnie in het pak van klonen en zelfbeschikking genaaid. Waarop er, over een jaar of drie, vier dus, weer ruimte is voor een grote vrijzinnige sprong voorwaarts en een eventuele Mark Rutte die dat belangrijk vindt.

Ondertussen valt over de kern van de nieuwe regering geen serieus gemopper te horen. De concrete plannen (lees: het geld) gaan over zaken als het opbouwen van probleemwijken en het onderwijs. Heel andere dingen dan waar de oppositie zich druk om maakt. Hoe dat zo? De vergelijking met 1994, toen ‘Paars’ aantrad, dringt zich op. Dat regeerakkoord stond bol van ‘het individu’. Nu staat, ogenschijnlijk spiegelbeeldig, ‘de gemeenschap’ centraal. Maar net als in 1994 lijkt de elite van beleidsmakers en opiniemakers erg ingenomen met de nieuwe club. Het idee leeft dat ‘de tijdgeest’ getroffen is. Verzet heet dan zinloos te zijn, en vandaar dat SP, vvd en PVv zich maar op bijzaken concentreren.