De leerplichtambtenaar heeft een moeder ontboden wier kinderen na de zomervakantie dagen te laat op school verschenen. De blonde ambtenaar is een uitzondering tussen tweetalige collega’s met Turkse of Marokkaanse roots. Ze compenseert dat door traag tempo en nadrukkelijke dictie. Welk effect wordt verminderd door de gestage woordenstroom en het specialistisch jargon. Plaatsvervangend voel je het bij de ouders duizelen en soms lijkt een gesprek een tragikomische sketch over de onmogelijkheid van menselijk contact.
Overigens is de geringe beheersing van het Nederlands bij de cliënten uiteraard niet haar verantwoordelijkheid en vormt die een probleem waarvan de omvang zich extra opdringt door een documentaire als Pas op voor de leerplichtambtenaar! (René Roelofs; NCRV-Dokument). Bovendien zijn haar bedoelingen goed. Ze benadrukt in haar gesprekken dat kinderen belang bij en recht op onderwijs hebben en dat de start van een schooljaar extra onmisbaar is. Ze hamert op de boodschap van ouderlijke verantwoordelijkheid en wijst streng op juridische consequenties van verzuim. Ze accepteert geen smoesjes en is dus geknipt voor de baan, behalve dat je het gevoel krijgt dat ze in haar wettische benadering het doel voorbij schiet.
Zoals in genoemd gesprek. Die moeder weet best dat het niet mag, haar kinderen te laat op school laten komen, maar haar ex-man heeft dat zo besloten en als er een boete komt, soit: betalen kan ze toch niet. Curieus is dat de ambtenaar niet aflaat namens de samenleving te preken terwijl een kind kan horen dat de vrouw uit een echtelijke hel komt en alles doet om haar kinderen desondanks orde en regelmaat te bieden. Sterk is ze, maar ze breekt op de pijnbank van deze meesteres. En je beseft dat ambtelijke onbuigzaamheid nodig is bij ouders die het belang van onderwijs, zeker voor hun dochters, niet of onvoldoende zien en wier greep op hun kinderen ondanks of juist door autoritaire houding verdwijnt; en bij kinderen die, chronisch verontwaardigd, zich aan discipline en controle onttrekken, school en leraren van alles de schuld geven en die draaien en ontkennen wat zonneklaar is.
Maar je beseft ook dat beroepsdeformatie dreigt, waarbij psychologisch inzicht en empathie het onderspit delven. Ze bood dan wel een papieren zakdoekje aan, maar ik kreeg de pest aan haar. Wetend dat ze een ongelooflijk moeilijk beroep heeft, koorddansend boven de barricaden van de prachtwijken – waarbij onverschilligheid de andere valkuil is. ‘Dweilen met de kraan open’, zegt haar mannelijke collega die vooral veldwerk doet en net als zij naast straf ook hulpverlening inzet. Tekenend is het telefonisch contact met de oudere zus van een ontsporende jongen: vijf meiden thuis, nooit een centje pijn, maar die verwende etterbak verziekt alles. Pak hem vooral hard aan, ons gezin lukt het niet.
Vijf meiden hebben ze ook bij Canan Yorulmaz. Zij is de oudste en in plaats van zich voor te bereiden op de bruidsjurk waar moeder van droomt doet ze aan een heftige vorm van karate. Het is een portret in de knappe serie Vrije radicalen, waarin Canan óók vecht voor een eigen leven, buiten Turkse mores, waarbij ze probeert de prijs van verlies van ouderlijke liefde niet te hoeven betalen. Diezelfde zaterdagmiddag is bij de NPS Kop dicht, voetballen te zien, reeks over een elftal jongens die spijbelen en erger. En voor wie trainer en jongerenwerkers knokken. Aanbevolen.
De leerplichtambtenaar is nog te zien via de site van Dokument. Vertoonde afleveringen van Vrije radicalen, Kop dicht, voetballen zijn te zien op Uitzendinggemist.nl; nieuwe afleveringen op Nederland 2, zaterdags van 16.00 tot 17.00 uur