Op Lesbos stapelen de rampen zich op. De ene gruwelgebeurtenis struikelt over de vorige. Vluchtelingen, eilandbewoners, hulpverleners, vrijwilligers, ze kúnnen niet meer. Steeds meer vrijwilligers vertrekken. Terug naar huis, ergens in de EU of elders in de wereld. Omdat ze het immense leed van mensen en kinderen op de vlucht, dat alleen maar toe- in plaats van afneemt, niet meer aankunnen. Eilandbewoners haken af. Alleen de vluchtelingen blijven. Gedwongen. Wegens corona éérst opgesloten in Moria 1.0, sinds de branden van afgelopen september in Moria 2.0. Het laatste – officiële naam: RIC Lesvos – is nog verschrikkelijker dan het eerste kamp. Vluchtelingen kunnen sinds de mislukte Turkije-deal van maart 2016 tot op de dag van vandaag gedurende hun asielprocedures de kampen niet uit. Voor vluchtelingen en voor de van toerisme afhankelijke eilandbewoners is het een regelrechte catastrofe.
Carmen Dupont (39), mensenrechtendeskundige uit Gent, ooit werkzaam voor Amnesty International, is sinds een paar jaar in dienst van de lokale ngo Lesvos Solidarity. Aan de telefoon herinnert ze het zich als de dag van gisteren: ‘Ik weet nog goed waar ik was, wat ik aan had, hoe de zon stond toen ik het nieuws hoorde over de Turkije-deal. Ik dacht: dit is het begin van iets verschrikkelijks, nu houdt de EU niet eens meer de schijn op van het handhaven van mensenrechten, nu is al het ondenkbare onmenselijke mogelijk en geoorloofd. Sindsdien is het iedere dag inderdaad alleen maar erger geworden.’
Dupont heeft veel contacten in Brussel. Via Zoom volgt ze allerlei bijeenkomsten van EU-comités. Afgelopen woensdag was er een van LIBE. Niemand weet waar die afkorting voor staat, Brussel is een doolhof van hoofdletters. GroenLinks-Europarlementariër Tineke Strik was er ook bij. En de alom geprezen Griekse vluchtelingenheld Spiros Oikonomou van het Greek Council for Refugees (GCR). Het keurige ambtelijke hoofd van de EU Greek Task Force Lesvos, Beate Gminder, had het woord. Ze vertelde hoe goed het allemaal gaat in Moria 2.0. Met kinderstapjes, maar iedere dag beter. Dupont: ‘Ze toonde een vervreemdende, kille powerpoint. Foto’s van Moria 2.0 na hevige regenval op 8 januari, overal eindeloze blubber tussen de tenten. Daarna een bizarre foto van 10 januari. “Kijk”, zei ze, “het is al bijna opgedroogd.”’
‘En wat denk jij dan?’ vraag ik.
Dupont is even stil, zoekt naar woorden. Dan zegt ze vermoeid: ‘Eerlijk gezegd, uhm, ja, natuurlijk heb ik een overheersend gevoel van woede, emoties van frustratie, maar bovenal ben ik me ervan bewust dat zoiets me niet meer verbaast. Dat is het ergste, het verbaast me niet meer. Je hebt geen idee hoe mensen als Beate Gminder praten, de afkortingen, de nummers, de percentages, het nieuwe vluchtelingenjargon, iedereen om wie het gaat wordt ontmenselijkt.’
‘Zoals?’ wil ik weten.
Dupont: ‘Ze spreekt bijvoorbeeld over TCN’s in plaats van over mensen op de vlucht: Third Country Nationals. Wat is dat nou, zo’n afkorting? Waar slaat dat op? Daarom is Spiros zo goed, hij praat over kinderen, vrouwen, mannen, over mensen van vlees en bloed, want dat zijn het. Mensen die breken, kapot gaan, levende lijken worden. Ik heb zoveel mensen hier zien breken, ik ben de tel kwijt.’
Veel TCN’s, vluchtelingen dus, op Lesbos en andere eilanden dicht bij Turkije, verpieterden al jarenlang vóór corona, vóór maart 2020. Fysiek gestrand en gevangen in de bureaucratische EU-kaders van het onrechtvaardige Dublin-vluchtelingenverdrag en de Turkije-deal. Vanaf maart 2020 heeft de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis de kampen eindeloos in lockdown gehouden, terwijl toeristen en Grieken in de zomer en herfst vrij mochten reizen.
De over het algemeen zwaar getraumatiseerde kampbewoners hebben sindsdien geen psychosociale hulp, nauwelijks medische hulp, kinderen krijgen geen onderwijs, er zijn geen anti-stressactiviteiten meer. Er is ronduit niets meer. Het eindeloze wachten dat al hels genoeg was, is ondraaglijk geworden. Bovendien heeft de Griekse premier de asielprocedures tijdelijk stopgezet, ook al druist dat tegen alle mogelijke mensenrechten in. Brussel legt hem geen haarbreed in de weg. Nog steeds zijn de procedures in Athene niet hervat, op Lesbos gaan ze trager dan ooit.
De gevolgen zijn desastreus. Vooral voor mensen die eindelijk vlak vóór of ín coronatijd hun status kregen, en daardoor uit de kampen op de eilanden en naar Athene mogen. Ze worden geïnformeerd over hun ‘positieve statusbeslissing’. Maar door alle niet meer functionerende departementen en daardoor niet meer geleverde diensten krijgen ze níet de identiteitskaart die daarbij hoort. Wel wordt voor hun ogen, op het moment dat ze ‘asielpositief’ zijn bevonden, hun UNHCR-cashcard doorgeknipt. Nog twee maanden ontvangen ze 75 in plaats van 95 euro per maand om van te eten. Daarna niets meer. Met hun laatste geld nemen de meesten de ferry naar Athene, al dan niet samen met zwangere vrouwen en kleine kinderen.
Omdat ze geen identiteitskaart hebben, kunnen ze geen huisje of flat huren. Gezinnen komen in aanmerking voor vijfhonderd euro per maand van de EU binnen het kader van het ESTIA II-programma dat vluchtelingen met status aan gesubsidieerde woningen in Griekenland moet helpen. Dat geld wordt meestal verstrekt door de Griekse ngo Helios. Of door een andere Griekse organisatie. Er is sprake van een totale ngo-chaos. Zelfs de meest professionele juridische hulporganisaties snappen niets van het bestuurlijke ngo-labyrint in de even wonderlijke als wrede Griekse wereld op het gebied van asiel en migratie.
Hoe kunnen afgebrande, uitgeputte en gestresste vluchtelingen er dan wijs uit worden?
Hoe meer chaos, hoe meer ruimte voor corruptie. Al sinds oktober 2020 is er een groot schandaal rond de Griekse ‘fake ngo’ Hopeland. Het was een slapend ngo’tje dat zo’n vijfhonderd eurootjes op een vergeten rekening had staan. Een mini-organisatie die af en toe wat vluchtelingenhulp verleende, maar geen énkele expertise had op het gebied van woningen zoeken en inrichten voor verhuur aan vluchtelingen in het kader van het beruchte ESTIA II-programma van de EU. Maar opeens kreeg het 6,5 miljoen euro van de regering voor werk waar het volstrekt niet in was gespecialiseerd, laat staan voor opgericht.
Het blijkt een louche scheme te zijn, georkestreerd door vrienden van de Griekse premier en de xenofobe minister van Asiel en Migratie Nikos Mitarakis, met wie Broekers-Knol zo’n goede band heeft. De directe ambtgenoot van de staatssecretaris, oud-onderminister Koumoutsakos, is onlangs vervangen door de extreem-rechtse Sofia Voultepsi, die nog xenofober is en openlijk agressief tegen vluchtelingen. Een erger duo voor vluchtelingen is niet denkbaar.
In 2014 was Voultepsi woordvoerder van de conservatieve Nea Dimokratia-regering. Ze is beroemd door haar uitspraak: ‘Alle illegale immigranten zijn ongewapende soldaten, wapens in de handen van Turkije dat Griekenland aldus wil ondermijnen.’ Ze beweert ook dat de BBC wordt gecontroleerd door wapenhandelaars en dat alle internationale media in handen zijn van Rothschild en bankiers.
Het Hopeland-schandaal met Mitarakis lijkt in bepaalde opzichten erg op de bevoordeling van de Nederlandse ngo Movement On The Ground (MOTG) door Ankie Broekers-Knol. MOTG werd in 2015 opgericht door Johnny de Mol en was jarenlang zijn ‘pr-baby’. Onlangs is hij uit het bestuur en de hele organisatie gestapt. Criticasters van MOTG zeggen daarover: ‘De Mol heeft het zinkende MOTG-schip nét op tijd verlaten.’ Het gebeurde kort nadat hij in een tv-talkshow in september door de mand viel toen hij door Roxane van Iperen beschuldigd werd van ‘green washing’ op het gebied van dirty refugees business.
Ook MOTG heeft expertise noch ervaring op het gebied van de complexe en delicate problematiek rond getraumatiseerde alleenstaande minderjarige vluchtelingen (amv’s) – net als Hopeland wat betreft stadswoningen voor Griekse statushouders. MOTG heeft goed noodhulpwerk gedaan in de eerste jaren na het annus horribilis in 2015 op Lesbos, in modelkamp Kara Tepe, dat níet onder de EU valt en binnenkort wordt gesloten, en rondom het inmiddels afgebrande kamp Moria 1.0 in de ooit beruchte Olive Grove.
Inmiddels wordt MOTG er door vluchtelingen op Lesbos zelf én door criticasters in Nederland en Griekenland van beschuldigd dat het uitvoerder en verlengstuk is geworden van het abjecte vluchtelingenbeleid van de EU, waaronder Griekenland en Nederland. Niet een ‘ngo’, maar een ‘go’, een ‘gouvernementele organisatie’, die de ‘n’ van ‘non’ niet meer zou mogen uitdragen. Want hoewel MOTG niets weet van amv’s en nooit meer dan een paar ton heeft gemanaged, werd het om onbegrijpelijke redenen en ondanks kritische Kamervragen door Broekers-Knol uitverkoren om drie shelters voor 48 kinderen in Athene te runnen. Ten koste van maar liefst 3,5 miljoen euro Nederlands belastinggeld.
Het was een ‘geniale zet’ van de staatssecretaris om in april 2020 vooral geen vijfhonderd amv’s – van de toen nog in totaal 5700 – uit Griekenland in Nederland op te nemen. De staatssecretaris negeerde, met steun van de coalitie, glashard het brede draagvlak in de Nederlandse samenleving, 180 gemeenten zijn nog stééds bereid onmiddellijk vijfhonderd kinderen op te nemen en vele oud-partijprominenten, ook van VVD en CDA, pleitten er vurig voor daar gehoor aan te geven. Ook de vele petities, demonstraties, en de campagne #500kinderen haalden niets uit.
Het lukte de staatssecretaris toen, lente 2020, met de hulp van de onervaren ngo MOTG ondanks grote verontwaardiging en scherpe kritiek om niet één amv in Nederland op te nemen. Andere EU-landen namen wel honderden amv’s uit Griekenland op, ook gedurende de zomer.
Op vele en meerdere keren gemailde schriftelijke vragen van De Groene aan zowel MOTG als Broekers-Knol zijn niet-bevredigende antwoorden of ‘non-antwoorden’ gekomen.
Door een recente herschikking van de Griekse regering kon haar collega-minister Koumoutsakos zonder kleerscheuren geruisloos vertrekken. Net zoals Broekers-Knol op haar beurt wegkomt met het mislukte shelterproject van MOTG. Er zouden in september 2020 drie shelters met zestien kinderen per opvangtehuis klaar zijn. Er zijn er nog maar twee. Gedurende drie jaar moeten daar vijfhonderd amv’s doorheen gejaagd worden, maar zelfs MOTG heeft al laten weten dat dat onmogelijk is.
Broekers-Knol komt ook weg met de mislukte en beschamende Moria-deal van 10 september, vlak na de branden die Moria 1.0 in de as legden. Ze ging toen tandenknarsend akkoord met opname van honderd slachtoffers uit Moria, vijftig kwetsbare volwassenen, en vijftig amv’s onder de veertien jaar. Terwijl ze wist dat 93 procent van de alleenstaande minderjarige vluchtelingen in Griekenland tussen de vijftien en achttien zijn. Er zijn dan ook slechts twee kinderen gevonden die aan haar onmogelijke eis voldeden. Niemand van de 100 in Nederland aangekomen mensen, waarvan twee kindvluchtelingen, zijn uit Moria afkomstig, stellen vele organisaties. Broekers-Knol beweert van wel. Ze hoeft zich voor al haar niet nagekomen beloftes aan de Kamer en al haar beleidsmislukkingen niet te verantwoorden, want het kabinet is inmiddels demissionair.
De coalitie heeft de vluchtelingenzaken van Broekers-Knol als ‘controversieel’ bestempeld, en daardoor zal er zelfs tot de verkiezingen in maart geen Kamerdebat meer over plaatsvinden. Er is alleen vandaag, dinsdag 2 februari, nog een hoofdelijke Kamerstemming om alsnog opname uit Griekenland mogelijk te maken, van #500 kinderen zonder begeleiders. Kansloos, voorspelt Dupont, die al jaren ervaring heeft met de extreem harde opstelling van Nederland binnen de EU ten aanzien van het vluchtelingendrama in Griekenland. ‘We zijn er iedere keer weer verbijsterd en geschokt door’, zucht ze.
Vluchtelingen met een status die eenmaal zijn gearriveerd in Athene, Thessaloniki of waar dan ook moeten zélf een huurcontract presenteren, al dan niet met de hulp van ngo’s als Hopeland, voor niet meer dan 250 euro per maand – hetgeen in Athene en andere steden met de dag onmogelijker is. Daarop gebaseerd hebben ze recht op die vijfhonderd euro, de ene helft voor de huur, de andere helft om van te eten. Maar geen enkele Griekse huiseigenaar accepteert huurders zonder identiteitskaart, en al helemaal niet als het vluchtelingen zijn.
Mannen, vrouwen, kinderen en baby’s met een Griekse status komen ingeklemd tussen ‘geen identiteitskaart’ en ‘geen huurcontract’ met níets, zonder kleren, slaapzakken, matrassen, tentjes, zelfs zonder geld om van te eten, op straat terecht. In de winterkoude en plensregen, of in de misselijkmakende zomerhitte. Iedere dag zijn het er meer. In parken, portieken, op pleinen en straathoeken.
De exploderende vluchtelingen-mét-status-ramp in Athene is inmiddels erger dan de vluchtelingen-zónder-status-ellende in de kampen op de Griekse eilanden en het vasteland.
Met uitzondering van Moria 2.0 op Lesbos. Het is een niet te bevatten, iedere dag razender makend raadsel waarom die gruwelplek in stand wordt gehouden, waarom die 7300 vluchtelingen en hun kinderen niet allang zijn geëvacueerd, waarom die schandvlek van Europa nog steeds niet voor eens en altijd is uitgewist.
Hoeveel méér noodklokken moeten internationale hulp- en mensenrechtenorganisaties luiden, hoeveel méér alarmberichten moeten ze de ether inslingeren om de EU en de Griekse regering in te laten grijpen? Hoeveel méér horrorverhalen moeten worden verteld en gepubliceerd om Brussel en Athene ertoe te bewegen de vluchtelingenhel Moria 2.0 met 7300 vluchtelingen en hun kinderen te ontruimen en te verplaatsen?
Is het verhaal van de doodzieke oude man die in één van de gore chemische wc’s zat, toen-ie onlangs op een nacht door een keiharde windstoot met plee en al omver werd geblazen, niet genoeg? Dat hij daarin half liggend, ingeklemd in ijzige koude, uren gevangen zat, niet direct schone en droge kleren kon krijgen, en er nu bovenop zijn aan de oorlog overgehouden PTSS een stronttrauma bij heeft? Dat er slechts dagelijks tussen de twaalf en twintig werkende normale douches zijn voor al die duizenden mensen en kinderen? Nog niet genoeg? Dat het Rode Kruis miljoenen heeft gekregen om 180 douches aan te leggen? Dat dat hokken zijn geworden zonder dak, zonder haken of plankjes voor kleren en toiletspullen, waar je emmers met enigszins warm water naar toe moet zeulen, om, als het al lang weer koud is, over jezelf of je kind heen te gieten? Ook geen reden tot ontruiming? Dat er onlangs een nooddakje op houten poten voor vier van die bucket showers is gemaakt omdat de mensen in de ijsstortregen en de vallende sneeuw bloot stonden te bibberwassen? Dat meisjes en vrouwen dus nooit naar die ‘emmerdouches’ gaan? Ook niet verschrikkelijk genoeg?
Dit dan misschien: er is onlangs door de Griekse regering via publieke aanbestedingen alweer een cateraar uitverkoren die drie maaltijden per dag per vluchteling verzorgt voor slechts 5,80 euro. Daar zitten de kosten voor voedseltransport uit Athene en van de plastic verpakbakjes bij. Ergo: slechts drie euro van dat bedrag wordt aan voedsel besteed. Het is dus veel te weinig, van slechte kwaliteit, mensen zijn daardoor structureel ondervoed en zwak. Speciaal voedsel voor de 272 diabetespatiënten in Moria 2.0 wordt door een lokale Griekse ngo verzorgd, anders zouden ze allemaal door verkeerd eten in no time sterven. Ook niet genoeg?
Wellicht het verhaal over het driejarige Afghaanse meisje dat begin december bij die walgelijke plees bijna dood is verkracht, bewusteloos en verminkt aangetroffen door haar radeloze moeder, die haar uren in de storm gillend zocht, maar die vanwege de verpletterende orkaan en klappertenten door niemand werd gehoord? Niets? Geen ingrijpen? Geen evacuatie? Alweer niet?
Ooit, in augustus 2016, werd ook een Afghaans meisje van vier verkracht in één van de twintig chemische wc’s die het spontaan ontstane Piraeus-vluchtelingenkamp telde. Met meer dan 2500 mensen en kinderen in bloedhete nylontentjes op brandend asfalt in de kokende zon bij gates E2 en E1 van de Atheense reuzenhaven. De wildgroei aan tentjes en doeken op stokken was daar begin 2016 ontstaan, omdat Macedonië en andere landen hun grenzen hadden dichtgegooid.
De tienduizenden vluchtelingen van Lesbos en andere eilanden die via Piraeus waren doorgereisd op doortocht naar Noord-Europa strandden bij de Griekse grensovergang Idomeni in de winterkoude, sliepen op spoorwegrails en bevroren modder waar verder niets was. De mensen die vanaf 2015 met de grote ferry’s van de Griekse vluchtelingen-aanspoeleilanden bij E1 en E2 aankwamen, bleven er daardoor in wanhoop maar zitten. Murw. Ze konden toch nergens meer heen.
Het was totale chaos. Iedere dag gewelddadigheden, gewonden door messteken, verkrachtingen, sommigen hingen zichzelf op. Griekse lokalen en buitenlandse vrijwilligers deden wat ze konden, de havenmeester van Piraeus had er zijn handen vol aan en raakte overwerkt. Toen het Afghaanse meisje verkracht, genitaal opengereten, bewusteloos werd ontdekt, was voor hem de maat vol. Niemand weet hoe hij het voor elkaar bokste, maar twee weken later waren alle 2500 vluchtelingen overgebracht naar officiële kampen met íets betere voorzieningen.
Wat een verkrachte kleuter toen nog in Piraeus voor elkaar kreeg, krijgt het zoveel jaar later op Lesbos verkrachte meisje inmiddels niet meer gedaan.
Hoeveel foto’s en filmpjes moeten de vluchtelingen zelf, Griekse en buitenlandse vrijwilligersorganisaties en activistische Griekse eilandbewoners nog méér op sociale media gooien? Nog méér al dan niet bewegende beelden van snijdende winden van drie kanten op een landtong van grimmige, met lood vergiftigde modder vlak naast de bulkende zee, van oorverdovend bulderende, lekkende klappertenten, van eindeloos in de rij staande halfbevroren mensen en kinderen voor een beetje voedsel? Nog meer posts van en over artsen die vertellen dat de kinderen – eerst in het helse Moria 1.0, nu, na de branden in het nog veel onleefbaarder Moria 2.0 – ophouden met praten, in bewegingsloze zombietjes veranderen, automutileren, en steeds meer en steeds jonger zelfmoordpogingen doen?
Niets, niets heeft de EU en de Griekse regering tot nu toe bewogen om datgene waar de hele wereld om schreeuwde uit te voeren: ontruiming en sluiting van Moria 1.0 vóór september 2020, en Moria 2.0 sindsdien.
Afgepeigerd en wanhopig gooiden twintig buitenlandse, Griekse en lokale hulporganisaties het vorige week dan in godsnaam maar over een andere boeg. Niet een zóveelste noodkreet, maar een ‘loodkreet’.
Eindelijk is er het langverwachte bewijs dat de grond waarop Moria 2.0 na de branden uit de grond is gestampt wel degelijk door lood is vervuild. Kampbewoners, hulpverleners, politie en soldaten lopen gevaar: ze kunnen ernstige gezondheidsproblemen krijgen, vooral kinderen hebben grote kans op hersenbeschadiging.
Omdat het leed van tienduizenden vluchtelingen in Griekenland niemand in Brussel of Athene ook maar íets kan schelen, roepen de initiatiefnemers op kamp Moria 2.0 wegens die loodvergiftiging per direct te sluiten ‘omdat het te gevaarlijk is voor alle Grieken en EU-burgers die er werken’. Zal dat werken?
Athene noch Brussel heeft gereageerd.
Afgelopen vrijdag belde ik met GroenLinks-Europarlementariër Tineke Strik. Natuurlijk weet zij ook dat de loodvergiftiging van de grond onder Moria 2.0 – het is een oud militair schietterrein – al in oktober 2020 door Al Jazeera wereldkundig was gemaakt. Later nog een keer door Human Rights Watch (HRW). De Griekse regering, iedere keer weer blind nagekakeld door Ankie Broekers-Knol, blééf beweren dat het ging om geruchten die niet waar waren. De staatssecretaris informeerde de Kamer keer op keer verkeerd, zo blijkt nu, in brieven en tijdens debatten. Want ze baseert zich liever op haar vrinden van het Griekse ministerie van Asiel & Migratie. Het is inmiddels al lang een publiek geheim dat de betreffende Griekse minister en onderminister, de ambtgenoot van Broekers-Knol, én hun baas, de Griekse premier, liegen dat het gedrukt staat, en bovendien door en door corrupt zijn.
De Nederlandse staatssecretaris wuift structureel alle Kamervragen en vragen van De Groene daarover weg, of geeft iedere keer weer non-antwoorden. ‘Ik vind het nogal opmerkelijk dat de Griekse regering, die onder grote internationale druk toch meer grondtesten heeft moeten doen, nu stelt dat er géén loodvergiftiging is onder alle vluchtelingententen, maar wél precies onder de administratieve barakken’, zegt Tineke Strik. ‘Dat is heel verdacht. Daarom willen wij dat de uitslagen volledig openbaar worden. We zetten vanuit het Europarlement alles op alles om ook onafhankelijke testen te laten doen van de grond van het héle terrein.’
Maar dat duurt toch heel lang, misschien wel maanden? Tegen die tijd, na de zomer van 2021, is het nieuwe Lesbos-kamp, een gesloten detentiecentrum voor twaalfduizend vluchtelingen en kinderen, klaar.
‘Dan worden alle mensen uit Moria 2.0 daarnaartoe overgeheveld’, zeg ik. Strik zucht. Ze beaamt wat ik opper, zegt dat het in Brussel nu eenmaal zo gaat, dat ze daar zelf ook erg moedeloos van wordt, maar dat ze het daar niet bij laat zitten. En ook dat de evacuatie van de vluchtelingen van de Griekse eilanden vooral afhangt van de politieke wil van de lidstaten. Als die geen of veel te weinig vluchtelingen willen overnemen, heeft de Europese Commissie weinig in handen om evacuatie bij de Griekse regering af te dwingen.
We hebben het vervolgens over de verkeerde informatie – lees: leugens – die Broekers-Knol keer op keer aan de Kamer doorgeeft. Of het nu gaat over het aantal douches, wc’s, de drainage van de vergiftigde moerasgrond, de loodvergiftiging zelf, over het voedsel, of over voortgang van de drie shelters in Athene voor 48 amv’s: er klopt allemaal niets van.
‘Het probleem is’, zegt Strik, ‘dat de huidige EU Task Force het heel goed kan vinden met de nieuwe rechtse premier Mitsotakis, in tegenstelling tot indertijd met oud-premier Tsipras, die zogenoemd radicaal-links was. De ambtenaren van de EU Task Force in Griekenland vinden het allemaal geweldig wat Mitsotakis doet, zijn te weinig kritisch op het gebrek aan vorderingen, doen nauwelijks zelf onderzoek en schrijven rapporten die niet met de werkelijkheid overeenkomen. En daar baseert iemand als Broekers-Knol zich dan weer op. Ga daar maar eens tegenin.’
Maar iedereen die íets van Lesbos en Moria 2.0 weet, en dat weet Broekers-Knol, kan onmiddellijk constateren dat het rapport van de EU Task Force niet deugt. Er bestaat toch ook zoiets als een morele verplichting van een staatssecretaris du moment je je realiseert dat de EU-informatie onzin is, om die niet aan de Kamer door te geven?
Alweer beaamt Tineke Strik dat. Vanuit het Europees Parlement heeft ze een trits feitelijke vragen op de Commissie afgevuurd om de waarheid ook in Brussel op tafel te krijgen. Ze neemt geen genoegen met de tevreden conclusie van de Commissie dat het kamp steeds een klein beetje beter wordt. Strik: ‘De omstandigheden voor de vluchtelingen op Lesbos vormen zo’n grove schending van alle Europese regels dat subiet een eind maken aan het kamp de enige oplossing is. Daarnaar zou de Commissie moeten handelen.’
Inmiddels gaat de European Court of Human Rights (ECoHR) de rapporten van de EU Task Force over Lesbos en andere Griekse kampen onder de loep nemen. ‘Maar we kunnen niet wachten op wat daaruit komt’, zegt Strik.
Tegelijkertijd met het bewijs van de loodvergiftiging ontplofte er vorige week op Lesbos nóg een Moria-bom. Officieel was al bekendgemaakt dat het Griekse bouwbedrijf AKTOR in september 2020 van de regering 5,5 miljoen euro EU-geld had gekregen om de hopeloze locatie voor Moria 2.0 ‘leefbaar voor de winter’ te maken. Dat dat eind januari 2021 nog steeds niet was gelukt, wist iedereen – behalve de EU Task Force en Broekers-Knol.
Maar vorige week kreeg AKTOR, dat in deze gure winter niet meer door wil gaan met het verbeteren van de kampomstandigheden, van de Griekse regering uitstel tot eind maart 2021. Februari en maart zijn doorgaans de koudste maanden in Griekenland. Zeker op Lesbos. Eind maart is alles voorbij en begint de lente. Dan is er geen haast meer geboden. AKTOR mag de 5,5 miljoen gewoon behouden voor werk dat het niet heeft gedaan. Of enkele van de zwakste vluchtelingen en hun kinderen de komende twee maanden wel of niet zullen kunnen overleven, daar ligt niemand wakker van. Brussel geeft zoals gebruikelijk geen kik.
Zijn beide nieuwe factoren, de bewezen loodvergiftiging van de kampgrond waarop de Lesbos-vluchtelingen worden vastgehouden en het AKTOR-schandaal, wellicht reden om Moria 2.0 te sluiten? Tineke Strik acht de kans, alweer, nihil. Maar ze blijft knokken.
De ‘Lood Kreet Evacueer Moria Oproep’, ondertekend door twintig organisaties, was een initiatief van de Greek Council for Refugees, legt Carmen Dupont uit. Het zoveelste. In haar stem klinkt machteloosheid en angst voor wat nog komen gaat. Want wat Brussel van plan is, en waar premier Mitsotakis al sinds december 2019 op aanstuurt, is wel zó verpletterend onmenselijk, dat daarbij al het bovenstaande zal verbleken.
Onzichtbaar op de achtergrond gebeurt het volgende: zonder dat de media het hebben opgemerkt werkt de regering-Mitsotakis, gesteund door Eurocommissaris Ylva Johansson, koortsachtig aan een duivelse oplossing. Er is geen énkel nationaal debat gevoerd over deze dystopische toekomst voor 120.000 in Griekenland geregistreerde vluchtelingen. Het is een directe kopie van het bewezen falende en sadistische Australische ‘refugees offshore detention system’, waarvoor alle grote wereldkranten al jaren waarschuwen. Alleen de Nederlandse politiek én media zwijgen er in alle talen over. Als je een idee wil krijgen van hoe op afgelegen, ontmenselijkte plekken tienduizenden mensen langzaam in Australië ‘versterven’, kijk dan naar de ontluisterende Netflix-dramaserie Stateless. Dupont heeft hem ook gezien: ‘Ja, zo is het, precies zo, en dat staat dus te gebeuren aan de randen van Schengen.’
Al sinds januari vorig jaar worden in Griekenland zeven reusachtige gesloten detentiecentra gebouwd, voor tussen de twaalf- tot dertigduizend vluchtelingen en hun kinderen per complex. Allemaal ver van welke bebouwde kom dan ook, in the middle of nowhere, zodat de Griekse bevolking en ook toeristen ze nooit hoeven te zien. De megagevangenissen bij Malakasa en Serres, tientallen kilometers buiten Athene, zijn al bijna klaar. Die op Samos en Kos ook. Op Leros en Chios wordt er nog hard aan gewerkt. De laatste op Lesbos was tot nu een probleem, want na vijf jaar Moria’s waren de eilandbewoners daar faliekant tegen. In januari slaagden ze erin de bouw van zo’n onding te stoppen door gewelddadig in opstand te komen, ondanks oproerpolitie die Mitsotakis uit Athene stuurde.
Inmiddels is in het diepste geheim een nieuwe locatie gevonden. Het is nog niet officieel bekend, maar op Lesbos weet iedereen het al: pal naast de gigantische vuilnisbelt van Mytilini, de hoofdstad van Lesbos. Het ziet ernaar uit dat de bevolking de bouw van een reuzencomplex daar níet zal saboteren.
Op het moment dat Carmen Dupont en ik gisteren na een paar uur praten over de ene na de andere verschrikking over de telefoon afscheid van elkaar namen, floepten de eerste berichten binnen over aardbevingsschokken op Lesbos, 5,5 op de schaal van Richter.
Ik fantaseer hardop: ‘Ik hoop dat alle tenten van Moria 2.0 instorten, zonder dat er ook maar één persoon gewond raakt. En dat er dan een tsunamiwaarschuwing komt, waardoor ad hoc heel het kamp wordt ontruimd. Als iedereen veilig in de heuvels is, komt er een vloedgolf, die spoelt heel Moria 2.0 weg. En dan worden alle vluchtelingen naar wegens corona leegstaande hotels op het Griekse vasteland overgebracht.’
Dupont lacht, niet van harte. Zachtjes zegt ze: ‘Dat hoopten we ook na de branden in september waardoor heel Moria 1.0 is weggebrand. Toen is dat ook niet gebeurd. Na een tsunami, als die er komt, bouwen ze gewoon Moria 3.0.’