En met succes. Gesteund door de Werkgroep Vliegverkeer Bijlmermeer, een groep van bewoners die al jaren ageren tegen de intensiteit van het vliegverkeer boven de flats, schoot Dekker zo veel gaten in het door het ministerie van Verkeer en Waterstaat gekoesterde onderzoeksrapport, dat er uiteindelijk niets van overbleef.
Als rode draad in het onderzoek van Wolleswinkels RLD fungeerde de gedachte dat het ongeluk was veroorzaakt door een technische fout in de Boeing 747. Door losgeschoten pennen in de motoraandrijvingen van het vliegtuig had gezagvoerder Fuchs kort na het opstijgen de controle over het vliegtuig verloren. Zijn poging tot terugkeer naar Schiphol mislukte daardoor tijdens de manoeuvre, aldus de RLD. Fuchs zag zich geconfronteerd met een onbestuurbaar vliegtuig, schoot min of meer uit de bocht en koerste daarna recht op de flat Groeneveen/Kruitberg af. Kortom: een treurige samenloop van omstandigheden, waarbij niemand - uitgezonderd fabrikant Boeing - werkelijk blaam trof. Schiphol, El Al en de verkeersleiders van de RLD konden opgelucht ademhalen.
Met behulp van vele ooggetuigen schetste Dekker in Going down een geheel ander beeld. De vliegroute die de RLD had opgegeven bleek niet overeen te stemmen met de verklaringen van getuigen. De RLD had verklaard dat het El Al-vliegtuig een keer was gedraaid om koers naar Schiphol te zetten. Vele getuigen, onder wie de Amsterdamse politievoorlichter Klaas Wilting, verklaarden echter dat ze het vliegtuig twee keer boven het IJmeer hadden zien cirkelen. Bovendien wees de ligging van later teruggevonden vliegtuigonderdelen op een zelfde vliegbeweging. Een futiel verschil? Juist deze constatering zette het hele RLD-relaas op losse schroeven. Als kapitein Fuchs zijn vliegtuig tot twee maal toe had laten draaien, was er kennelijk wel degelijk sprake geweest van een stuurmogelijkheid. De crash tegen de Bijlmerflat was dan geen wrede gril van het lot, maar een bewust genomen risico. In plaats van zijn vliegtuig met drie andere inzittenden een noodlanding op het IJsselmeer te laten maken, zette gezagvoerder Fuchs alles op alles om zijn kist terug naar Schiphol te brengen. De reconstructie die ir. Wolleswinkel aan de hand van radargegevens van de fatale vlucht had opgesteld, bleek onverklaarbare leemten in de tijd te bevatten - precies die leemten die de onderzoeker nodig had om vast te houden aan zijn scenario.
DEZE EN ANDERE gegevens zette Dekker ertoe aan een nadere speurtocht naar de ware aard van de lading van het El Al-vliegtuig te ondernemen. De doodsverachting waarmee kapitein Fuchs had geprobeerd om het vliegtuig terug naar Schiphol te brengen (waar El Al zo veel privileges geniet dat de maatschappij er in feite een vrijstaatje heeft) moest in de ogen van Dekker te maken hebben met de lading.
Ook hier hadden de Nederlandse en Israelische autoriteiten zich alle moeite getroost om de waarheid te versluieren. Al een dag na de ramp wist de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat Maij-Weggen te melden dat de lading geen enkele rol had gespeeld. Het vliegtuig was geladen geweest met bloemen, parfum en consumentenelektronica uit New York, waar het vliegtuig eerder die dag een tussenstop had gemaakt. Uitdrukkelijk ontkende de minister dat er gevaarlijke stoffen aan boord waren geweest die een risico voor de volksgezondheid met zich mee konden brengen.
Ook deze geruststellende mededeling hield geen stand. Rondom het wrak en de ruine van de flat werden al snel vrachtbrieven gevonden waaruit bleek dat het vliegtuig in New York ‘militair materiaal’ had opgehaald. Nu haastten het ministerie en de RLD zich met de verklaring dat het dan toch in ieder geval onschuldig militair materieel betrof - motoronderdelen en dergelijke. Ingewijden in de branche vertelden Dekker echter dat men dat soort materieel nooit onder de noemer ‘militaire goederen’ rubriceert.
HET MOEST OM ANDERE spullen zijn gegaan. Maar welke? Vincent Dekker: ‘Ik had genoeg artikelen gelezen en documentaires gezien waaruit duidelijk werd dat Israel wapenboycots altijd succesvol heeft weten te omzeilen. Met behulp van de Zuidafrikanen had Israel per slot ook een eigen atoombom weten te ontwikkelen. Wat was logischer dan dat men bij dat soort transporten de staatsvliegtuigen van El Al gebruikte? Kortom: in die richting begon ik te hengelen.’
Dekker werd verder op dat spoor gebracht door getuigenissen van collega’s en bewoners van de Bijlmer, die in de nacht van de ramp van de plek des onheils werden geweerd door politie, en daar vervolgens mannen in witte astronautenpakken aan het werk hadden gezien die het terrein afspeurden en veel brokstukken en ander puin met vrachtwagens naar een onbekende bestemming afvoerden. Was hier een stand by-team in de weer geweest om alle sporen van onoorbare praktijken uit te wissen? Waren de ‘witte mannen’ wellicht ook verantwoordelijk voor het verdwijnen van de voice-recorder uit de cockpit, die ondanks het vuur- en explosiebestendige omhulsel maar niet werd gevonden?
Ondanks de vele getuigenissen over het optreden van een dergelijk mysterieus collectief ontkende de overheid wederom het hele relaas. Er waren geen mannen in witte pakken geweest, dat alles was een grote collectieve waanvoorstelling. Toen Dekker het waagde deze ontkenning te betwijfelen en het gebeuren in zijn krant zette, kwam hij onder een spervuur van kritiek van de RLD te liggen. Woordvoerder Scholten van de luchtvaardienst liet de pers weten dat ‘Vincent Dekker misschien wel zelf in een witte jas wordt weggedragen’. Ook de politiek, Gerrit-Jan Wolffensperger van D66 voorop, maakte zich vrolijk over Dekkers vermeende hallucinaties. In het vervolg zouden de autoriteiten steeds zinspelen op een gebrekkige geestelijke gezondheid van hun hardnekkige horzel.
Daarvoor kregen ze nieuwe munitie in handen toen Dekkers boek uitkwam en hij zijn relaas over schijn en wezen van de Bijlmerramp doorspekte met persoonlijke, emotioneel getoonzette notities. Dekker maakte geen geheim van het vermoeden dat hij werd achtervolgd en afgeluisterd. Had een functionaris van de RLD hem niet in dreigende bewoordingen te verstaan gegeven dat hij ‘gevaarlijk bezig was’? Dekkers angst ging zo ver dat hij bijna een vakantie naar Egypte had afgezegd, in de vrees slachtoffer te worden van een nep-terrorist. Andere kranten, die toch al jaloers hadden moeten toezien hoe Dekker de ene na de andere primeur over de catastrofe binnenhaalde, namen de gelegenheid dankbaar te baat om hun vakbroeder een forse verdwazing toe te dichten. Dat ontsloeg hen gelijk van de plicht om nog nadere aandacht te besteden aan het geschetste komplot. Koren op de molen was daarbij de mededeling in Dekkers boek dat hij enkele jaren parapsychologie had gestudeerd. Hoe dorst een jungiaanse New Age-toverkol te twijfelen aan luchtvaartprofessionals, de ware Meesters van het Universum? Het ministerie van Verkeer en Waterstaat en de mannen in de ivoren torens van de RLD zagen het handenwrijvend aan.
HUN VREUGDE was echter van zeer korte duur. Sinds de verschijning van Going down begonnen de toch al broze theoretische luchtkastelen uit de RLD-koker in rap tempo te verdampen. Een grote klap was de Nova-uitzending van 7 mei, waarin een gewezen medewerker van El Al, die op de dag van de ramp verantwoordelijk was geweest voor de administratieve afhandeling van het transport, verklaarde dat er van alles mis was geweest met de vrachtbrieven voor de lading die in New York aan boord was gebracht. Slechts voor zeven van de 43 ton die daar was ingeladen, was een vrachtbrief opgesteld. De leverancier van de in New York opgehaalde spullen, het bedrijf Interglobal Forwarding Services, bleek een mantelorganisatie van de Israelische staat te zijn. Ook met de lijst van ingeladen gevaarlijke stoffen bleek gesjoemeld.
Ondertussen was ook al bekend geworden dat er in het vliegtuig, ondanks eerdere ontkenningen van de RLD en het ministerie, 1500 kilo uranium aanwezig was geweest. Verarmd uranium weliswaar, in het toestel verwerkt als contragewicht. Weer koersten de autoriteiten op pacificatie van eventuele onrustgevoelens; het uranium zou geen enkele bedreiging voor de volksgezondheid vormen. Ook hier weer de halve waarheid: in vaste vorm is van dit soort uranium inderdaad weinig te duchten, maar in geval van verhitting - zeker bij een temperatuur van meer dan 3000 graden celcius (en die werd in de vuurzee van Groeneveen/Kruitberg makkelijk gehaald) - is het gezondheidsrisico volgens de deskundigen levensgroot. Niet alleen voor de directe omgeving, ook voor iedere aangrenzende regio die de wind tegen heeft.
De nieuwe gegevens over de aard van de lading werden door minister Jorritsma van Verkeer en Waterstaat onmiddellijk gebagatelliseerd. Direct na de Nova-uitzending met de biecht van de voormalige El Al-employe werd Jorritsma door de Tweede Kamer ter verantwoording geroepen. PvdA'er Rob van Gijzel en D66-afgevaardigde Nicky van ‘t Riet eisten dat de minister zich op grond van de nieuwe gegevens hard zou maken om de door El Al verdonkeremaande vrachtbrieven alsnog boven tafel te krijgen. De bewindsvrouwe verklaarde echter daar 'verdomd weinig’ voor te voelen. Jorritsma wenste net als haar voorgangster vast te houden aan het principe van de onbetwiste autoriteit van de RLD. ‘Ik kan toch niet afgaan op de bewering van een meneer die zich zelfs niet eerder heeft gemeld?’ aldus Jorritsma op 14 mei tegenover de Tweede Kamer.
Eindelijk durfde de Kamer het nu aan om zelf het voortouw te nemen in het onderzoek. Van Gijzel en Van ‘t Riet zetten de jacht op de ontbrekende vrachtbrieven in. Een parlementaire werkgroep moet daar grote haast achter zetten, zo menen zij. Nicky van ’t Riet: 'Ik ben er nu met 99 procent zekerheid van overtuigd dat het feit dat de piloot per se terug wilde naar Schiphol, te maken had met de aard van de lading. Ik vind het onbegrijpelijk dat de minister dat al een dag na de ramp in alle toonaarden ontkende. Al even erg was dat mijn eigen fractievoorzitter spottende opmerkingen heeft gemaakt over die mannen in witte pakken. Daar zal ik hem nog een keer mee om de oren slaan.’
Kortom: bijna vier jaar na de tragedie durft het parlement het eindelijk aan om zelf initiatieven te ontplooien. Rijkelijk laat. Advocaat B. van der Goen te Soest kondigde eind verleden week reeds een kort geding tegen de Staat der Nederlanden en El Al aan. Inzet: volledige inzage in alle vrachtbrieven. Van der Goen is namens zestig tot honderd nabestaanden van bij de ramp overleden Bijlmerbewoners bezig met het indienen van schadeclaims tegen Boeing, die in een eerder stadium opvallend bereidwillig de schuld op zich nam. Een eerder schikkingsvoorstel van Boeing om in een der gevallen 100.000 dollar smartegeld uit te keren, werd door de client van de hand gewezen. Naarmate er meer informatie over het werkelijke verloop van de vlucht met het nummer LI 1862 binnendruppelt, gaat de te verwachten financiele compensatie verder omhoog.
VOLGENS OFFICIELE gegevens hebben 39 Bijlmerbewoners en vier inzittenden van het vliegtuig hun leven bij de ramp verloren. In werkelijkheid zijn er waarschijnlijk meer slachtoffers gevallen. Die moet men dan voornamelijk zoeken in de hoek der illegale Ghanezen. Het aantal clienten van Van der Goen kan in principe nog aanzienlijk worden uitgebreid, en zou nog groter kunnen worden als kan worden aangetoond dat ook andere mensen uit de omgeving medisch zijn gedupeerd door de ramp.
Huisarts Makdoembaks in de Bijlmermeer is er bijvoorbeeld van overtuigd dat er tijdens de explosie chemicalien zijn vrijgekomen die funest zijn voor de gezondheid van veel Bijlmerbewoners. Makdoembaks signaleert onder meer een verhoging van het aantal miskramen, huidziekten en longaandoeningen. Van der Goen: ‘Maar voordat je daar een oordeel over kunt geven, moeten die vrachtbrieven op tafel. Vandaar dat ik binnen drie weken bij de Amsterdamse rechtbank een kort geding zal aanspannen tegen de staat en El Al. Maar in dit land schijnt het heel normaal te zijn dat iedereen liegt over deze zaak.’