Gekostumeerd surrealistenbal

Leuke foto’s van een vrolijk picknickgezelschap op een eiland bij Cannes, 1937. De geest van Le bonheur van Agnès Varda. En van Le déjeuner sur l’herbe: de mannen hebben een hemdje aan, de vrouwen de borsten bloot. Een vriendengroepje surrealisten, beoefenaars van de vrije liefde. Daar zit Man Ray, dan moet dat wel Lee Miller zijn. Sorry: daar zit Lee Miller, dan moet dat wel Man Ray zijn. Maar Lee Miller was toch getrouwd met de Egyptische miljonair Aziz Eloui Bey? Zeker, en ze heeft dan al drie jaar bij Caïro gewoond in een giga-pand met bedienden en koks. Maar hoewel ze daar na een tijdje haar fotografie weer oppakte, met verbluffende woestijnfoto’s als resultaat, verpieterde ze, ver van de westerse kunstjetset.

Aziz kon het niet aanzien en gaf haar een ticket naar Parijs, oftewel vrijheid. De eerste avond al is er een gekostumeerd surrealistenbal. En leert ze Roland Penrose kennen. Zit ook in het gras. Luister wat zijn en Lee’s kleindochter lachend zegt: ‘Zie die Engelsman, die zo dolgraag van zijn Victoriaanse opvoeding af wil, daar licht ongemakkelijk zitten.’ Want dit is een documentaire, waarin een aantal familieleden, kunsthistorici, fotografen over het leven van Lee Miller (1907-1977) praat naar aanleiding van archiefbeelden en een groot aantal (overwegend prachtige) foto’s. Waarvan vele van Lee, in dubbele zin. Want ze werd als kind al geportretteerd door vader Theodore, getalenteerd amateur. Die dat bleef doen, ook in haar tienerjaren, ook naakt. De Venus van Milo overtroffen. Haar zoon Antony Penrose, onze belangrijkste gids door de film, had de foto’s voor haar dood nooit gezien, en vindt ze bedenkelijk. Hij is de enige niet. Maar sterker: hij had ook nooit de rest van het archief in kartonnen dozen gezien, dat haar carrière als model en, belangrijker, als zelfstandig fotograaf bevatte.

Eigenlijk wist hij, geboren in 1947, niets over het leven van zijn moeder voor en in de oorlog. Ze zweeg, dronk en was onmogelijk. Dus niets van haar tijd als topmodel voor Vogue, van haar eigen modefotografie voor dat blad na een leerperiode bij Man Ray in Parijs. Van haar werk, na de picknick, als oorlogsfotograaf. En noodgedwongen als oorlogsverslaggever, omdat in Saint-Malo, waar ze na de invasie belandde omdat het bevrijd zou zijn, de echte gevechten pas begonnen en er geen schrijvende journalist in de buurt was. Samen met de troepen en collega-fotograaf en minnaar David Scherman trekt ze op naar Duitsland en fotografeert ze de bevrijding van Dachau. The horror. (En die gruwel stond in modeblad Vogue!) Om daarna een bad te nemen in de Münchense kuip van Hitler, haar militaire laarzen op het matje ervoor. In Londen had ze nog bombardementsruïnes gefotografeerd en die paradoxaal fraaie foto’s ironische titels gegeven. Na Dachau is haar het lachen vergaan. Het werk werd steeds somberder. ptss is niet uit te sluiten. Maar er blijkt ook een gruwelijk jeugdtrauma te zijn. Lee Miller, groot fotograaf/kunstenaar, vrije vrouw, zwaar beschadigd.