Het mooie aan Voyeur is dat de documentaire het fenomeen fake news belicht, maar dan onbedoeld. Onderwerp is een omslagartikel dat de 85-jarige Gay Talese, een van de grondleggers van new journalism, voor The New Yorker schreef over een moteleigenaar die 47 jaar lang zijn gasten begluurde via een zolderruimte die hij speciaal voor dat doel had gebouwd. Het is een schitterend verhaal, maar wanneer blijkt dat de man niet de volle waarheid had verteld komt Talese in het nauw met fact checkers en dagbladjournalisten die álles willen weten.
Aanvankelijk lijkt Voyeur te gaan over de moteleigenaar, de hoogbejaarde, onsmakelijke Gerald Foos uit Colorado. Maar langzamerhand verschuift de focus naar Talese, die evenzeer een gluurder blijkt, in de zin dat hij als een vlieg aan de muur aanwezig is in het leven van de mensen waarover hij schrijft. Talese staat namelijk een soort participatiejournalistiek voor dat inmiddels vooral romantisch overkomt: vrij en verhalend schrijven over dingen die echt gebeurd zijn. Maar nu rijst de vraag: op welk moment gaan de feiten een good story belemmeren, en wat doe je dán als journalist?
Zo heeft Talese een hekel aan de fact checkers van het beroemde weekblad waarin hij zijn verhaal wil publiceren. Dat heeft alles te maken met zijn achtergrond. New journalism, in de jaren zestig en zeventig bedreven door schrijvers als Truman Capote, Tom Wolfe en Joan Didion, bestaat immers bij de gratie van een duivelspact tussen feit en fictie. In het geval van Capote werd zelfs de term ‘non-fictieroman’ bedacht. In het licht hiervan is het begrijpelijk dat Talese niet zit te wachten op kantoortijgers die álles wat hij schrijft met een vergrootglas nalopen. Probleem is dat deze leugenopspoorders tegenwoordig misschien zelfs belangrijker zijn geworden dan schrijvers als Talese, juist in het kader van fake news. In die zin lijkt het wel of Voyeur een spijker in de doodskist van new journalism is.
Talese is duidelijk van de oude stempel. Als Foos iets zegt wat poëtisch klinkt, zoals ‘het was één groot seksueel circus’, dan is de journalist in de zevende hemel. Of het echt zo was, of Foos al die erotische acrobatiek eerstehands had gezien, en ook nog zo lang, is vers twee.
Deze werkwijze nekte Talese. Een paar dagen voor zijn boek uitkwam onthulde The Washington Post dat Foos had gelogen. Er was namelijk een tijdperk van zes jaar waarin hij niet de eigenaar van het motel was. Het leek een detail, maar hiermee rees de vraag of Foos wel over alles de waarheid had verteld in zijn gesprekken met Talese. Het pleitte voor de journalist dat hij zich onmiddellijk, publiekelijk, van zijn boek distantieerde. Een paar dagen later kwam hij hierop terug; er was immers ‘genoeg waarheid’ in zijn verhaal. Maar ‘genoeg waarheid’ is niet meer genoeg, blijk uit Voyeur. De documentaire toont Talese als een tragische held die nog een keer wil schitteren, maar uiteindelijk slachtoffer wordt van een tijdgeest die hij niet meer begrijpt.
Nu te streamen via Netflix