Na ruim zevenhonderd keer Dr. Higgins in My Fair Lady te hebben gespeeld ging Wim Sonneveld (1917-1974) op 1 januari 1964 in het Nieuwe de la Mar Theater te Amsterdam voor het eerst solo. De muziek was van Harry Bannink, de teksten waren van Michel van der Plas, Friso Wiegersma. Annie M.G. Schmidt en Simon Carmiggelt. Maar het openingsnummer Mijn vader heeft er nooit iets van begrepen schreef Sonneveld zelf, een prachtig voorbeeld van ‘het gespeelde lied’ waar hij zo’n meester in was. Het nummer, dat in de loop van de provinciale uitprobeervoorstellingen almaar uitdijde en rijker werd, schetst de goed bij elkaar gelogen start van zijn loopbaan als ‘artist’, die – hoe kan het ook anders bij de zoon van een kruidenier – begon met het afzeiken van de ouders. Vader Gerrit Sonneveld wilde niet met een ‘artist’ onder een dak, ‘die viezeriken die op het toneel nog minder aan hebben dan in bed’. Waarop Trui, de moeder van Sonneveld, snedig riposteerde: ‘Ja, dat kan jij weten.’ Een verwijzing naar het feit dat vader Gerrit voor hun huwelijk naar een revue in de Amsterdamse Nes was geweest om daar te genieten van de gezusters Groenteman (‘het schoonheidsideaal van die tijd: kort en dik’) die op de planken door het leven gingen als The Vegetables Sisters. Het terugzien van dat openingsnummer bezorgt me nog altijd lachstuipen én kippevel (dat laatste als Louis Davids Sonneveld na diens eerste optreden toeroept: ‘Jongen, je kunt nooit meer terug’).
Die hele eerste show bood op afstand het beste dat Sonneveld in huis had. Het materiaal is in beeld en geluid nu voorbeeldig hersteld en maakt deel uit van zijn volledige werk, de Wim Sonneveld dvd-collectie, tien schijfjes met werkelijk alles wat er over deze grote podiumkunstenaar bij elkaar kon worden vergaard. De drie soloshows (met collega-artiesten als Ina van Faassen en Willem Nijholt), snippers uit eerdere cabaretprogramma’s, de film rond de vermaarde orgeldraaier Willem Parel, zijn televisieshows (waarin Sonneveld onder meer op vernuftige wijze oud-Hollandse liedjes als Catootje in een nieuwe jas stak) en de venijnige manier waarop hij ooit dé nationale showmuziekprijzen (Edisons) uitreikte op het Grand Gala du Disque. Van ‘de Grote Drie’ uit die tijd is Wim Kan met zijn tijdgebonden politieke conferences nu zo goed als vergeten, Toon Hermans blijft de beste verhalen vertellende circusclown uit de recente Nederlandse amusementsgeschiedenis. Maar Wim Sonneveld staat nog altijd als een huis, een soort Gesamtkunstwerk in de kleinkunst. Als romantisch, melancholiek en lyrisch chansonnier in de eerste plaats, met het beroemde Het dorp voorop, maar ook Tearoom Tango waar hij zelf het meest van hield omdat-ie van zichzelf niet mocht schmieren, eigenlijk bijna niks anders mocht doen dan die ‘trieste liefdesgeschiedenis uit Den Haag’ vertellen.
Op de conferences was hij minder dol, maar het publiek zat er na een paar liedjes al smachtend op te wachten en hij was – naar eigen zeggen – immers zelf begonnen met ‘kroketten verkopen’. Daarbij doelend op het onovertroffen nummer Croquetten (spreek uit ‘Krekètte’) op tekst van Carmiggelt. Zijn contact met het publiek was in die sketches een wonder van timing, met een lawine van raak geplaatste grappen: ‘Kennen jullie die van de dronken vent die een postkantoor binnenloopt en tegen de man achter het loket zegt: doe mijn een postzegel van een kwartje en neem er zelf ook een.’ In zijn contact met het publiek – dat hij overigens ook op gepaste afstand hield – straalde Wim Sonneveld een bijna lijfelijke schaamteloosheid uit, die bewonderaar en journalist Ischa Meijer ooit zo uitdrukte: ‘Hij moet de erotiek van het theater bijzonder goed begrepen hebben.’
Een schatkamer dus, deze fraaie verzameling. Spijtig alleen dat de box liefdeloos en harteloos is vormgegeven – in een soort smerige groene outfit en in een doos die vrij snel uit elkaar valt – en dat een nadere toelichting op het werk van deze showman geheel ontbreekt. Het was toch een kleine moeite geweest om een journalist als Van Gelder of Klöters een mooi verhaal over Sonneveld te laten schrijven en een soort routebeschrijving doorheen dit grootse oeuvre. Niet dus. Jammer.

Wim Sonneveld dvd-collectie (Universal Music), € 89,95