Het is geen toeval, zegt Eitan bij de eerste ontmoeting met zijn geliefde Wahida. Dat zij elkaar tegenkwamen, door een boek dat ze beiden lezen, is een uitvloeisel van de Big Bang. Hij is een Duitse genenonderzoeker, zij een Amerikaanse islamwetenschapper, de plek is een bibliotheek in New York. Het spierwitte decor waarin ita-acteur Jesse Mensah zijn bevlogen voorbestemmingsmonoloog houdt tegen een verrukte Nastaran Razawi Khorasani, bestaat uit kreukelige wanden die op geschept papier lijken. De toekomst van dit koppel is een nog onbeschreven blad. Maar de plataan die door de papierwanden groeit, is een stamboom met wortels.
Het verloop van Vogels zal uitwijzen dat de afkomst van Eitan en Wahida tussen hen in komt te staan. Want hij is joods en zij Arabisch. De Libanees-Canadese schrijver Wajdi Mouawad toont hoe de voorgeschiedenis van het romantische tweetal explosief materiaal is dat de oorlog in het Midden-Oosten in zich draagt. In de regie van Alize Zandwijk is het stuk een indrukwekkende rouwklacht over een onoplosbaar conflict dat wereldwijd voor verdeeldheid zorgt.
Vogels, dat Zandwijk eerder in haar nieuwe standplaats Bremen regisseerde, is het vierde stuk van Mouawad dat zij ten tonele brengt, en uit de trilogie bij het RO Theater herken je het emotioneel geladen spel van de acteurs, de rituele atmosfeer en de vormgevingssymboliek in ruwe materialen van haar vaste decorontwerper Thomas Rupert. En het schaduwspel: de samenkomst van Eitan en Wahida wordt aangekondigd door vogels die handen vanachter een doek laten vliegen. Deze worden overgenomen door prachtig geanimeerde schaduwvogels (Wim Bechtold) die de plataan bevolken en soms opvliegen in een omineuze explosie die alles verduistert, vergroot door zwarte brandsnippers die uit de lucht vallen.
In de Amsterdamse versie sluit het fysieke spel van Zandwijk-acteurs Khorasani en Yahya Gaier heel mooi aan bij de verheven dictie van de ita-acteurs. Alle figuren uit het stuk – naast de diverse geestelijken die Gaier lichtvoetig neerzet is dat de joodse familie van Eitan, waar de splijting begint als hij haar voorstelt aan zijn ouders – blijven als getuigen aanwezig bij elkaars scènes. Met de verstilde beelden waarop zij telkens terugvallen, blijkt vooral Gijs Scholten van Aschat als Eitans grootvader geweldig overweg te kunnen.
De hele cast, bijgestaan door celliste Amber Docters van Leeuwen, draagt het belang uit van Mouawads ingedikte poëzie die de teruggang naar een verwond verleden onontkoombaar maakt. Steven Van Watermeulen (Eitans vader) en Hélène Devos (Israëlische soldaat) belichamen daarbij een woedend verdriet, de moederfiguren Chris Nietvelt en Marieke Heebink de keerzijde van een geestig sarcasme. Aangrijpend is de constatering in het stuk dat ons dna onverschillig staat tegenover de menselijke geschiedenis. We zijn allemaal producten van de Big Bang. Maar ook al stammen joden en Arabieren uit dezelfde genetische bron zoals Vogels demonstreert, door de overgedragen pijn van het onoplosbare Midden-Oostenconflict is geen nazaat een onbeschreven blad.
T/m 22 april in Amsterdam. ita.nl