Nauwelijks waren we bekomen van de schrik van de Damschreeuwer of daar begon de vulkaan op IJsland weer. Duizenden reizigers gestrand op Schiphol. Nationale sensatie. Om zich nog populairder te maken verloot mevrouw Verdonk op een verkiezingsbijeenkomst een paar hoeren. Dan heeft De Telegraaf een interview met de negenjarige Ruben, de enige overlevende van de vliegramp bij Tripoli. Nationale razernij. Maar of de duvel ermee speelt, daar wordt Jack de Vries, staatssecretaris en spindoctor, ontmaskerd. Heeft zich op dienstreizen schuldig gemaakt aan buitenechtelijke strapatsen, wijkt uit naar de officiersafdeling van een kazerne en moet ontslag nemen. Nationaal gnuiven. Intussen gaat het met de Europese economie steeds slechter. Steeds meer mensen willen de gulden terug. Nationaal heimwee naar goeie ouwe tijden.
Ik schrijf dit op een Grieks eilandje, verbonden met het vaderland door de Volkskrant en De Telegraaf van gisteren. Via de International Herald Tribune en The Economist heb ik contact met de rest van de wereld. En heb ik het gevoel dat ik nog niet voldoende op de hoogte ben, dan zijn daar de digitale kanalen. De eilandbewoners zijn duidelijk getroffen door de crisis. Minder toeristen, veel restaurants nog gesloten, winkels failliet, maar ze houden zich rustig, voorzover Grieken daartoe in staat zijn. Parkeren ze hun auto of scooter, dan laten ze de motor zo lang mogelijk stationair draaien. Hun conversatie is oorverdovend. Maar ze blijven gastvrij en vriendelijk, en de prijzen zijn niet noemenswaardig gestegen. Wat wil je meer als je uit de Hollandse heksenketel komt?
Van veraf bekeken is Nederland een in zichzelf gekeerde razernij en dit des te meer naarmate de verkiezingen dichterbij komen. Te oordelen naar de publieke discussie zou je niet zeggen dat we nog altijd de internationale solidariteit zijn toegedaan. Maar toch. Ondanks plechtige beloften van het tegendeel hoort een min of meer besmuikte verlenging van onze militaire aanwezigheid in Afghanistan weer tot de inzet van de verkiezingen. Ja, De Telegraaf prijst ‘onze helden in Uruzgan’. Geen mens denkt dat we destijds een detachement lafaards overzee hebben gestuurd. Maar zoals toen is het nu nog steeds de vraag welke kans van slagen de Amerikanen en de Navo in Afghanistan hebben. Dat enorme probleem is de kiezers nooit behoorlijk duidelijk gemaakt. En de grote meerderheid van de publieke opinie heeft daar vrede mee gehad. Het lot van onze omstreeks tweeduizend helden en de zin van hun aanwezigheid spelen in het nationale gekrakeel praktisch geen rol meer.
Van het begin af heeft Nederland daar deelgenomen aan een experimentele oorlog, waarbij het over tactiek, strategie, politieke en diplomatieke onderhandelingen niets te zeggen heeft gehad. Dit in tegenstelling tot wat het publiek uit Den Haag te horen heeft gekregen. Om te begrijpen welke rol Nederland werkelijk speelt, moeten we weten wat er in Amerikaanse regeringskringen wordt gedacht en op de hoogte zijn van de discussie in de Amerikaanse media. Daar, in grote trekken, neemt de twijfel over het succes toe. Dat heeft weer een aantal oorzaken.
De regering van president Karzai is peilloos onbetrouwbaar. Nadat hij begin april gedreigd had zich tegen de Amerikaanse vrienden te keren en een bondgenootschap met de Taliban te sluiten, is hij bij zijn recente bezoek aan Washington weer zo mak als een lammetje geweest. Zo lang dat zal duren. Amerika wil de Taliban in het grensgebied met Pakistan aanpakken, heeft daarvoor de medewerking van de Pakistaanse regering nodig, belooft genereuze hulp en wekte daardoor weer het wantrouwen van Karzai cum suis, die bang zijn dat dit ten koste van Kaboel zal gaan.
In februari zijn de Amerikanen begonnen met een grootscheepse zuiveringsoperatie. Het stadje Marjah werd op de Taliban veroverd en in het begin leek dat een succes te zijn om op voort te bouwen. Een omvangrijker operatie is in voorbereiding: tegen de veel grotere stad Kandahar. Maar het laatste nieuws uit Marjah is dat het succes daar ‘verdampt’. Niemand weet hoe ze het flikken, maar de Taliban zijn terug en terroriseren het deel van de bevolking dat ervan wordt verdacht samen te werken met de Amerikanen. Massaal slaat de bevolking op de vlucht. Het experiment Marjah staat op mislukken. Welke gevolgen zal dat hebben voor Kandahar? Dat weten we nog niet.
In de Tribune van 10 mei staat een artikel van de militaire historicus William Dalrymple, ‘The Ghosts of Gandamak’, over de ondergang van vijftig Britse soldaten - laatste resten van een verslagen leger - tegen de Pasjtoen-krijgers, in 1842. Het verhaal is geïllustreerd met een schilderij van William Barnes Wollen waarop het drama nauwkeurig is afgebeeld. Dalrymple verklaart waarom hij denkt dat het nu onder andere omstandigheden door dezelfde oorzaken dezelfde kant op gaat. En daar zullen de Nederlandse politietrainers niets aan kunnen doen. De kiezer heeft er recht op dat te weten.