‘Let’s see you do better at ninety-two’, antwoordde de beruchte redacteur-schrijver Gordon Lish toen hem gevraagd werd wat hij van het jongste boek van zijn oudste voormalig auteur Cynthia Ozick (1928) vond.

Nu doet leeftijd er binnen de literatuur natuurlijk niet toe, maar in dit geval is het niet onlogisch om een verband te leggen tussen levensloop en kunst. In 2016 zei Ozick namelijk dat ze ervan droomde om haar lange schrijfcarrière af te sluiten met een laatste roman, of eerder een verhaal, in de geest van Tolstoj’s De dood van Ivan Iljitsj, waarin de naderende dood tot catharsis leidt. En dit jaar verscheen Antiquities, een serene, ingetogen novelle over terugblikken en afscheid nemen. Ozick laat hierin Lloyd Wilkinson Petrie aan het woord, een oud-leerling en voormalig bestuurslid van een jongensschool die als bejaarde de opdracht krijgt om zijn jeugdherinneringen vast te leggen – op maximaal tien A4’tjes, als het even kan. De haperende, omtrekkende vertelling die hierdoor wordt aangewakkerd draait vooral om Petrie’s gecompliceerde maar intieme verhouding met een roodharige joodse knul, Ben-Zion Elefantin, die als telg van archeologen een mystiek historisch aura om zich heen heeft hangen. Met haar verfijnde stijl brengt Ozick dit verhaal tot een kalme maar ontroerende ontknoping waarbij vragen over geschiedenis en de toe-eigening daarvan centraal komen te staan, en bewijst ze opnieuw dat we haar toch echt tot de grootste naoorlogse Amerikaanse schrijvers moeten rekenen.

Een heel andere benadering van het verleden vinden we in A.D., de razend ambitieuze historische roman van Gustaaf Peek. In dit boek worden alle registers opengetrokken om het keiharde leven aan boord van een voc-schip invoelbaar te maken. Daarbij krijgt de lezer een ontstellende hoop nautisch geweld op zich afgevuurd, en eenmaal aan land houdt het bloedvergieten bepaald niet op. Peek legt een ronduit ontzagwekkend stilistisch meesterschap aan de dag, al is zijn grootste verdienste misschien nog wel dat hij een grimmige episode uit de Nederlandse geschiedenis op zo’n overtuigende en confronterende manier heeft weten te ontsluiten; deze roman wekt de doden en het voorbije even tot leven.