25 jaar na de val van Srebrenica besloten de journalisten Marjolein Koster en Misha Melita de zes fatale julidagen van 1995 nauwgezet te reconstrueren. Ze behoren tot een generatie die tijdens de bewuste zomer, in hun eigen woorden, vooral druk was met buitenspelen. Het is een generatie die bij ‘Srebrenica’ misschien nog net de naam ‘Dutchbat’ aan zal vullen, maar die nooit helemaal goed begrepen heeft wat er in Bosnië gebeurde. Te jong om er in de krant over te lezen, te oud om er op school over te leren, want zo snel drong de recentste Europese genocide niet door tot het geschiedeniscurriculum.
De val van Srebrenica legt deze loodzware episode uit de geschiedenis niet alleen glashelder uit, maar maakt hem ook invoelbaar zonder sentimenteel te worden. De makers hebben persoonlijke verhalen zo door elkaar gevlochten dat de podcast tegelijkertijd laagdrempelig en diepgaand is. Het leverde hun een nominatie op voor de belangrijkste journalistieke prijs, De Tegel, die op 10 mei wordt uitgereikt.
De podcast blinkt uit in een losse, maar gedetailleerde manier van vertellen. Zo legt de van oorsprong Bosnische Alma Mustafic uit wat voor haar het begin van de oorlog markeerde: geen Ninja Turtles meer kunnen kijken omdat de stroom uitviel. Dutchbatters vertellen eerlijk hoe hun kinderlijke dromen over levens redden bij aankomst in Srebrenica meteen uiteenspatten.
Ze beschrijven het walgelijke blikvoer dat ze van het Franse leger overnamen, de ijskoude douches die symbool staan voor de machteloosheid van de VN-missie tegenover het Servische leger. Het zijn de banale details die De val van Srebrenica zo krachtig en confronterend maken.
Behalve in de toegankelijkheid en de grote educatieve potentie onderscheidt de podcast zich ook op een andere manier van veel Nederlandse ‘Srebrenica-journalistiek’. Koster en Melita kiezen er uitdrukkelijk voor om de genocide centraal te stellen, in plaats van Dutchbat en de schuldvraag.
Door die keuze ontstaat er ruimte om echt te begrijpen wat er in Bosnië gebeurde, niet alleen tijdens de zomer van 1995, maar ook in de jaren ervoor. De podcast toont hoe een genocide zich kan aankondigen in schoolpleinruzies.
Daarmee vertelt De val van Srebrenica een universeler verhaal over nationalisme, etnisch geweld en oorlog. In die bredere context wordt het optreden van Dutchbat zeker niet gebagatelliseerd, maar wel in het juiste licht geplaatst. Srebrenica draait namelijk niet om Nederland, maar om de moord op duizenden Bosnische jongens en mannen. Voor zover er lessen uit te trekken vallen, liggen die dan ook vooral in begrijpen hoe het giftige zaadje voor de genocide geplant werd en tot bloei kwam. De internationale apathie en de kansloze VN-missie speelden daarin een rol, maar hun falen is uiteindelijk niet het enige of interessantste aspect van de geschiedenis.
Rond dezelfde tijd als de podcast verscheen ook een vertaling van het indrukwekkende boek De tolk van Srebrenica, door Hasan Nuhanovic. Beide journalistieke producties markeren een nieuw stadium in de Nederlandse omgang met de genocide op de Bosnische moslims. Eindelijk is er voldoende afstand om, zonder de eigen rol te ontkennen of juist op te blazen, ruimte te geven aan de stemmen van de slachtoffers.
De val van Srebrenica (NPO) is te beluisteren via de podcastkanalen