Een zesluik aan de muur van het Muhka in Antwerpen laat zien hoe visioenen van flitsende architectuur en puntige bruggen als speren in de ruggen van een groep zwarte vrouwen op een groen stukje aarde priemen. Zij staan te kijken naar hoe dat land verderop wordt leeggebaggerd, hun blikken versteend tot de stangen die het proces aandrijven, met zwarte bovenarmen en gekleurde onderarmen die aan het mechanisme verbonden zitten en het smerige werk uitvoeren. Op het laatste paneel barsten overvolle opslagtanks uit hun voegen.
De tentoonstelling Kneuzingen en glans van Otobong Nkanga, geboren in Nigeria en woonachtig in Antwerpen, is een les in perspectief en toch brengen haar schilderijen harmonie in de ongelijkheid op de wereldkaart. Vol van kleur en zonder al te akelige gevolgen lijkt het op haar doeken bijna alsof minder gesteente op de grond slechts meer ruimte laat voor de mooie blauwe lucht daarboven, en andersom.
De installaties in het midden van de zaal brengen de nodige onbalans. Hopen zand, zout en zaagsel staan hier als bergen en afgravingen ineen, met voetstappen van bezoekers die de korrels door de ruimte verspreiden. Op een video als onderdeel van In Pursuit of Bling (2014), een grote installatie met tapijten, teksten en het mineraal mica, zien we Nkanga met een groene berg op haar hoofd staan in een Europese stad. Verkeer raast om haar heen, voorbijgangers spreken Duits. Ze laat de berg rustig om zich heen kijken en houdt stil bij de groene toren van een kerk. Ze speculeren over de herkomst van zijn materiaal, denken aan Tsumeb, het land van de azuriet en de malachiet. ‘That must have been where you come from/ Now empty for all is gone./ I am the raw hoping for a change/ to spill my guts.’ Ze buigt haar hoofd, zodat de berg voor even samenvalt met de kerktoren.
In 2014 voerde Nkanga tijdens de toonaangevende kunstbeurs Art Basel de performance Diaspore op. Vrouwen afkomstig uit onder meer Eritrea, Jamaica en Kameroen, en nu woonachtig in Berlijn of New York, bewogen heupwiegend over topografische lijnen op de vloer met een Cestrum Nocturnum-plant op hun hoofd, een plant die alleen in de nacht tot bloei komt. Ze zongen en hielden hoofd en voeten perfect in balans, toeschouwers slopen tussen hen door.
Later die dag herkende ik een van de performers in een museumcafé. De Amerikaanse bestelde een prosecco en maakte er een punt van dat ze het beste spul kreeg. Om zichzelf te trakteren, zei ze, tegen een eenzaamheid zoals ze die voelde daar in Zwitserland. Die groene bergen, zo blijkt ook weer in Antwerpen, dat zijn wij.
Otobong Nkanga, Kneuzingen en glans, t/m 17 januari in het Muhka, Antwerpen, muhka.be. In de Amsterdamse galerie Lumen Travo is t/m 16 januari Fragments te zien. lumentravo.nl
Beeld: Otobong Nkanga, The Flow Will Not Stop!, 2011. Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen. Foto: Courtesy of The Ekard Collection/ Muhka