Goed voor je algemene ontwikkeling, goed voor je hersens, goed voor je sociale status – lezen is overal goed voor. En vooral is dan het lezen van literatuur uitermate bevorderlijk voor de gezondheid.
Ofschoon ik zelf bovenmatig veel lees en er voor een deel mijn geld mee verdien, denk ik dat het lezen schromelijk wordt overschat.
Ik ken zoveel lieden die veel lazen en niet erg verstandig zijn, ik ken zoveel mensen die ‘literaturen’ en bang en onzeker zijn, ik ken zoveel mensen die lezen en zich niet kunnen uitdrukken.
Ik heb tot op heden ongeveer vijfduizend mannen en vrouwen geïnterviewd, vaak hoogleraren, meestal afgestudeerden. Misschien sprong tien procent (aan de zeer ruime kant) er bovenuit; de rest had wellicht visie, maar niet de persoonlijkheid om die op een juiste manier onder woorden te brengen.
Ik behoor trouwens zelf ook tot die categorie.
Mijn charisma is gering – ondertussen weet ik dat.
Ik ken aan de andere kant mensen die nooit een boek lezen, literatuur zelfs verafschuwen, maar veel meer van hun leven maken dan ik. Ik ken er die creatiever zijn, die intuïtief in staat blijken een fraaie maatschappelijke analyse te geven, terwijl ze nooit een krant, laat staan een buitenlandse krant lezen.
Lezen is – tot die conclusie ben ik wel gekomen, en in weerwil van wat ik vroeger dacht – niet noodzakelijk. Ik ken geen betere manier om de tijd te verdrijven dan door te lezen, maar dat is het dan ook.
Ik heb onlangs Onderworpen van Houellebecq ‘gevreten’. Literatuur waarvan ik vind dat politici van links en rechts haar bestudeerd zouden moeten hebben; de dubbelzinnige visie van Houellebecq op onze maatschappij zou een nuance kunnen aanbrengen in ons denken over wat er nu gebeurt. Daarnaast is het zeer humoristisch.
Nu kom ik wel eens een politicus tegen en verdomd, die heeft altijd al Houellebecq gelezen. En ze vinden het een erg goed boek. Sterker: ze hebben ook het andere werk van Houellebecq bestudeerd, beweren ze, en ze zijn naar het toneelstuk Elementaire deeltjes geweest, en onlangs – ‘ja, het heeft er niets mee te maken, maar dat zul jij wel leuk vinden, maar toen hebben we ook The Fountainhead gezien van Ayn Rand door Toneelgroep Amsterdam… Erg indrukwekkend!’
Dat zeggen dan politici die totaal anders denken dan ik, wat niet zo wonderlijk is, maar ook totaal anders denken dan Houellebecq of Ayn Rand. Hoe kan dat?
Wat is de zin dan van al die cultuur wanneer je Houellebecq en Ayn Rand goed vindt, maar dat dat verder nergens uit blijkt?
Je zou kunnen tegenwerpen: en jij dan, met je Reve. Sta jij niet tot Reve zoals die vrienden van je tot Houellebecq of Ayn Rand?
Ik ben niet katholiek, ik ben geen homoseksueel, en ik vind inderdaad Reve de beste schrijver die ik ken – en ik weet bijna zeker dat ik zijn invloed heb ondergaan. Aantoonbaar! Ik schrijf over hem, publiceer zelfs boeken over hem, en hij ‘zingt’ altijd met me mee. Zelfs in mijn opvattingen. Het bestaat voor mij niet dat ik een schrijver goed vind en niet zou kunnen zeggen waarom, en niets van hem zou ‘overnemen’, zonder dat het plagiaat is. Dat geldt ook voor Céline, hoewel ik geen fascist meen te zijn. Zijn stijl en inzichten – soms bestaan die maar uit enkele regels – neem je mee. Maar het is niet noodzakelijk. Je kunt diezelfde inspiratie, dezelfde inzichten ook halen uit een Donald Duck of een Superman uit 1971. Dat lezen voegt niets toe aan je manier van denken. De kwaliteit van literatuur wordt bepaald door de consument. Anders gezegd: je kunt een dure Rolex kopen zonder te kunnen klokkijken.