Op het bureaublad van mijn computer staan screenshots van sites waar mijn romans wachten op illegale download. Ze staan er bij wijze van… Ja, wat? Alles van waarde is weerloos? Als waakvlam onder de pruttelende pot van mijn verontwaardiging? Eerlijk gezegd ben ik helemaal niet zo verontwaardigd meer. Er is eerder sprake van berusting. Gelatenheid is een nog beter woord.
Daarom heb ik mijn handtekening ook niet gezet onder een actie tegen illegaal downloaden. Ik denk vooral vanwege de vraag aan minister Opstelten: wat hij er eigenlijk aan gaat doen. Alsof je een petitie opstelt tegen oorlog, honger en ongeluk en het helemaal niet gek vindt als de betrokken bewindspersoon zich voor het hoofd slaat en uitroept dat-ie daar, potverdorie, nou nog nooit aan heeft gedacht en onmiddellijk maatregelen neemt. Wereldvrede, geluk en elkeen slaat den tamboerijn.
Er is niets aan te doen. Toen The Pirate Bay ‘out of bounds’ werd verklaard omdat de servers vol stonden met zo’n beetje alles wat je kon pirateren was iedereen blij, maar toch vooral vanwege het lachwekkend symbolische gehalte van die maatregel. De oprit naar de A1 afsluiten voor twintigjarigen in zwarte Golfjes, omdat die vaak te hard rijden, dat is het.
Het internet lijkt verdomd veel op ’s rijks wegenverkeersnetwerk: veel gebruikers sukkelen braaf van A naar B, maar er zijn er ook die achter benzinestations suspecte pakjes overladen in kofferbakken of vieze seks hebben op picknickplaatsen. Handhaven is alleen mogelijk als je advies gaat vragen bij Kim Jong-un. Ik vind het ook niet fijn, maar zolang mensen bereid zijn om tijd te stoppen in het kraken van beveiligingen, of zelfs complete boeken scannen, zie ik geen oplossing dan hopen dat fatsoen op een dag epidemisch wordt. En dat lijkt mij een kwestie van Pasen en Pinksteren en als varkens leren vliegen.
Als het gedoe rond gepirateerde e-boeken iets aantoont, dan dat de geschiedenis zich herhaalt en het op internet elke dag Groundhog Day is.
In 1999 maakte Napster het makkelijk om muziek te verspreiden en te downloaden. Pas toen de iTunes Store in 2003 opende kwam er een eenvoudige manier om digitale muziek te kopen. Dat was fijn, maar sindsdien is het voor muzikanten verdraaid moeilijk geworden om een inkomen bijeen te schrapen, want digitale muziek levert veel minder royalty’s op. Streaming heeft het bestaan van de muzikant nog moeilijker gemaakt en nu is het dan zo dat bijna niemand kan leven van de verkoop en een album vooral een aanzet is voor optredens en de bijbehorende verkoop van parafernalia als T-shirts, hoodies en speciale uitgaven. Voor schrijvers en dichters is dat geen optie. Lezers lopen niet graag in hoodies, net zoals er ook maar weinig zijn die het gezicht van hun favoriete literator op schouder of rug laten tatoeëren. En je kunt als schrijver of dichter nog zo populair zijn, stadionoptredens zitten er niet in.
Het is of je door de hond of de kat wordt gebeten. Aan de ene kant illegale downloads die voor gemiste inkomsten zorgen, aan de andere kant het e-boek dat minder oplevert. En als we straks gaan streamen wordt het nog erger. Zoals de juffrouw die dat voor wpg mag uitzoeken onschuldig opmerkte in NRC Handelsblad: ‘Het uitgangspunt is dat het niet veel nadeliger voor auteurs is dan wat zij nu met de verkoop van e-boeken verdienen.’ Geen woord over uitgeverij en boekhandel. Marx zei het al: de maker is de lul. Ach, goede oude tijden, toen wpg nog een schrijvers-commissaris had, in plaats van mensen die ervan uitgaan dat de schrijvers er best nog een beetje op achteruit mogen boeren.
Ik vraag me trouwens af of illegale e-boeken wel het belangrijkste probleem zijn. Zouden de mensen die pakketjes van vijfduizend romans downloaden echte lezers zijn? Ik ken het verschijnsel nog uit de begintijd van de mp3, toen jan en alleman kwijlend van enthousiasme liet zien hoeveel Mb’s (ja, het is zo lang geleden) ze bijeen hadden gesprokkeld. Dat was meer een kwestie van verzamelen dan van liefde voor de muziek. De pakketjes met Nederlandse e-boeken zijn zo verdomd random samengesteld dat je je afvraagt voor wie ze bedoeld zijn: Harry Mulisch staat er broederlijk naast ene Cees Pols, die ooit het werk En het werd stil concipieerde, Renate Dorrestein naast Nora Roberts’ Zijden prooi.
Overigens tref je dezelfde mate van kwaliteitsdemocratie aan in de iTunes Store, waar een carnaval van zelfpublicerende amateurs je het zicht ontneemt op, laten we zeggen, de serieuze literatuur. Ik heb er niets op tegen, laat duizend bloemen bloeien, maar het bevestigt maar weer eens dat het internet de samizdat van onze tijd is. En het nog meer van onze tijd is dat het nu niet gaat om opruiende of ongewenste teksten, maar dat het een uitdrukking is van de graaicultuur die bank en verzekeringsmaatschappij, secretaris der begrafenisonderneming en boekendownloader beheerst. Het heet praktisch kapitalisme en u bent van harte welkom om deel te nemen.