Op 26 juli 1971 vertrok de Nasa-missie Apollo 15 richting maan. Aan boord drie Amerikaanse astronauten – commandant David Scott, James Irwin en Alfred Worden – en bagage, waaronder een stukje hout afkomstig van het schip Endeavour van James Cook, een valkveer, voor natuurkundig experiment, en drie kleine zakjes voor persoonlijke bagage, de personal preference kits. Wat ze zoal op de maan achterlieten: een seismometer, een bijbel en een kleine gedenkplaat met daarop de namen van astronauten die het leven hadden gelaten op hun missies, Amerikanen én Russen – een verrassing uit hun persoonlijke kit. De plaat werd door de astronauten in het maanzand gestoken en daarbij legden ze een klein, glad, glimmend beeldje, een hoogst geabstraheerd sculptuurtje van een mens. Het was gemaakt door de Belgische kunstenaar Paul Van Hoeydonck en tot de dag van vandaag geldt het als het enige kunstwerk buiten het bereik van onze aarde, bekend als Fallen Astronaut.
De documentaire Fallen Astronaut van Frank Herrebout volgt de wonderlijke carrière van Van Hoeydonck, een Zero-kunstenaar die met zijn space art naar de Verenigde Staten trok, daar grote successen kende, en het idee opvatte voor een kunstwerk op de maan. Hij kwam in contact met de bemanning van de Apollo 15 en wist zijn kunstwerk via hen aan boord te krijgen, mee de lucht in, helemaal naar de maan. En ondanks die onwaarschijnlijke tocht liep zijn project in zeker opzicht helemaal mis.
Fallen Astronaut vertelt een fascinerend verhaal dat een rotsvast vertrouwen in de wetenschap, mocht u dat hebben, enigszins doet wankelen. Astronauten blijken feilbaar, ook maar mensen, vatbaar voor geloof en bijgeloof en vooral voor commerciële belangen. De bemanning van de Apollo 14 smokkelde een golfstick en twee golfballen aan boord en sloeg een bal op de maan als een zuivere promotie voor een Canadese golffabrikant. De bemanning van de Apollo 15 nam naast het kunstwerk van Van Hoeydonck tegen betaling ook honderden enveloppen mee die later goed werden verkocht, wat uiteindelijk het einde van hun carrière betekende. En hoewel hun monument voor omgekomen astronauten de mensen op aarde ontroerde, kwam Van Hoeydonck er als maker van het beeldje bijzonder bekaaid vanaf. Van Nasa mocht niemand weten dat hij de kunstenaar was.
Van Hoeydonck was niet op hoogte geweest van de plannen voor een monument. Zijn beeldje had de gehele mensheid moeten vertegenwoordigen, niet slechts gesneuvelde astronauten. Het had rechtop moeten staan, niet plat moeten liggen. Maar eenmaal op de maan was de regie uit zijn handen en toen zijn galerie een editie van het beeldje wilde uitgeven, werd hij plots beticht van ‘grafschennis’. Hij keerde terug naar België en zelfs daar moesten zijn kinderen het ontgelden voor een vader met zulke vies-commerciële ideeën.
Het kwam wel goed met Van Hoeydonck. In de film, vol prachtige archiefbeelden en boeiende talking heads, blikt hij terug, een man van 94 jaar in een kast van een huis in België. Vanuit zijn tuin heeft hij goed zicht op de maan.
Fallen Astronaut is onder meer te zien via iTunes, Vimeo en Journeyman Pictures