Want stel je voor: de Grieken zouden eens kunnen kiezen voor een andere partij dan de twee die het land de afgelopen veertig jaar hebben bestierd. Een vreselijke gedachte, die zorgde voor onrustige koersen en onrustige EU-functionarissen die de Grieken opriepen om te blijven proberen zich uit hun diepe economische crisis te bezuinigen.
Het is moeilijk om dit zonder ergernis en schaamte aan te zien. Sinds de ‘troika’ van EU, Europese Centrale Bank en imf een zwaar bezuinigingsprogramma afdwong in Griekenland zijn de reële inkomens er met een derde gedaald, is de werkloosheid gestegen tot boven de 25 procent en is het menselijk en financieel kapitaal uit het land weggevlucht. Zelfs het imf heeft inmiddels toegegeven dat het Griekenland een verkeerd recept heeft opgedrongen.
In optimistische economische scenario’s heeft Griekenland ondertussen een generatie nodig om terug op het economische niveau van tien jaar geleden te komen. Maar de Europese Unie blijft vasthouden aan het dogma dat dit alles nodig was en dat Griekenland door bezuinigingen en schraalheid weer op zijn voeten kan komen.
Ook de twee traditionele machtspartijen in Griekenland blijven dat zeggen, de ‘socialistische’ Pasok en de ‘liberale’ Nieuwe Democratie, twee partijen die niets hebben gedaan om hun rangen te zuiveren van de corrupte en incompetente kliek die het land in deze ellende heeft gebracht – laat staan die te vervolgen. Tot nu toe hebben de Grieken die partijen nog niet bij het vuil gezet, uit angst voor een nog diepere crisis en door het ontbreken van gematigde alternatieven. Maar het is geen wonder dat ze kijken naar een alternatief. De radicaal-linkse partij Syriza staat op dit moment op kop in de peilingen. Syriza benoemt de olifant in de kamer waar Brussel en Berlijn omheen wensen te kijken: het feit dat Griekenland een reductie van zijn schuld nodig heeft. Syriza is geen ideaal alternatief. De partij is in sommige opzichten werkelijk radicaal en onder haar voetvolk zit regelrecht tuig. Syriza wordt vaak ‘de Griekse SP’ genoemd, maar waar de SP strak gekaderd is en bestuurservaring heeft, is Syriza een ongemakkelijke coalitie met te veel beroepsschreeuwers. Leider Alexis Stipras probeert echter al een jaar zijn partij te matigen. En Syriza is, in tegenstelling tot wat wordt gedacht, niet anti-Europees. Syriza wil de EU helemaal niet uit. Wel wil ze een fundamenteel gesprek over de Griekse schuld en de aanpak van de Griekse crisis.
Als Syriza de Griekse verkiezingen wint, krijgt Griekenland niet alleen een échte kans op een nieuwe start. Ook zouden we een evaluatie van het Europese project krijgen zoals we dat nooit hebben gehad. Een regering zou op het hoogste niveau van de Europese politiek een discussie afdwingen over de keuzes van de afgelopen zes jaar en de wijsheid van het uit Frankfurt gedicteerde schraalheidsbeleid. En dat zou automatisch een fundamentele discussie zijn over wat de Europese integratie in essentie moet zijn en hoe de Europese Unie zich verhoudt tot haar burgers en lidstaten. Dat wil Duitsland duidelijk niet. Angela Merkel nam alvast een voorschot op de onderhandelingen over de Griekse schuld door te lekken dat zij kan leven met een ‘Grexit’. Maar als Griekenland de EU niet uit wíl, zal ze aan dat echte gesprek niet kunnen ontkomen.