Overal ter wereld is vorige week hartelijk gelachen toen de hoofdacteur van het internationale toneel via Twitter probeerde Groenland te kopen. Het optreden van de Amerikaanse president was in alles vintage Trump: directer, persoonlijker, lomper en dommer dan zijn voorgangers. Maar zoals vaker illustreert dat vooral in welke extreme mate Donald Trump niet in staat is tot diplomatie, en niet zozeer dat hij nonsens aanroert.
Het is bijna aandoenlijk hoe incompetent dit alles ging: de makelaar-president begrijpt kennelijk niet eens dat hij zijn voorgenomen aankoop geen goed doet door een foto te retweeten van een lieflijk Groenlands dorpje met een reusachtige Trump-toren die er bovenuit torent. Over de subtiliteiten en het nut van internationale diplomatie hoef je het dan verder niet te hebben. Zeker niet als die uitgevoerd had moeten worden door de voormalige The Bold and the Beautiful-actrice die door Trump tot ambassadrice in Denemarken werd benoemd, een dame die door Wikipedia wordt omschreven als ‘zakenvrouw, samenzweringstheoretica, klimaatverandering-ontkenner, voormalig actrice, chiropractor en Amerikaans diplomaat’. Amerikaanse politiek anno 2019 in een notendop.
Maar terug naar de zaak zelf: die is meer dan een grap. De VS hebben al tweemaal eerder geprobeerd Groenland te kopen, Trumps sullige pogingen staan tegen een achtergrond van snel intensiverende competitie om land, zee en economie in het Noordpoolgebied. De VS kochten in hun geschiedenis negenmaal eerder stukken land, inclusief de monsteraankopen van Alaska (van Rusland) en het Midden-Westen van de VS (van Frankrijk). De laatste aankoop was toevallig ook van Denemarken: de Maagdeneilanden, die nog over de toonbank gingen in 1917. De aankoop van Groenland werd overwogen in 1947.
Maar de tijd dat monarchen grote stukken land inclusief hun inboorlingen aan elkaar verkopen, is nu wel definitief voorbij – alleen een leeghoofd begrijpt dat niet. En dus is subtieler imperialisme geboden. De VS pasten dat effectief toe op Groenland. In 1942 gaf de Deense ambassadeur in de VS (die zijn eigen regering al een jaar niet meer erkende) de VS toestemming om Groenland te bezetten en fortificeren ‘zolang dat nodig is’. De VS installeerden daarop verschillende militaire bases op het eiland en hielden die na 1945 aan. Na een paar jaar gaf Denemarken zijn pogingen om de Amerikanen weg te krijgen op en erkende de bases als deel van het Navo-akkoord.
Die bases zijn inmiddels onderdeel van een langzaam uitdijend steekspel om controle over het Noordpoolgebied, dat van strategisch en economisch belang is. Er worden veel kostbare grondstoffen vermoed, die door opwarming van de aarde makkelijker kunnen worden gemijnd, en de Noordwest Passage komt waarschijnlijk grote delen van het jaar open te liggen. Cynisch genoeg bemoeit de Amerikaanse regering zich daarom veel nadrukkelijker met alle poolgerelateerde zaken, terwijl zij tegelijk de referenties aan klimaatverandering schrapt in relevante fora.
Maar de VS staan zeker niet alleen. Rusland staat vooraan met claims op grote stukken poolgebied, Canada natuurlijk ook, maar Denemarken, Zweden en Noorwegen hebben eveneens grote stukken pool voor zichzelf uitgetekend. Zelfs China mengt zich actief in dit spel, met als argument dat het poolgebied ‘de mensheid’ toebehoort en een vijfde ervan dus voor China is. Chinese investeerders hebben onrust gewekt door stukken IJsland te kopen en aan te bieden vliegvelden en andere infrastructuur te bouwen op Groenland – tot de VS daar achter de schermen een stokje voor staken.
Trump is dit politieke schimmenspel ter ore gekomen. Hij heeft kennelijk gedacht: waarom koop ik het niet gewoon? en greep daarvoor het ding waarmee hij al zijn politiek bedrijft: de smartphone. Met als resultaat dat vanaf nu elke Amerikaanse poging om invloed in Groenland uit te oefenen met argusogen en wantrouwen zal worden gevolgd. In serieuze media in de VS wordt daarover getreurd, als gemiste kans om Amerikaanse invloed te krijgen. Maar voor de wereld is het een zegen: de race om het poolgebied te beheersen en exploiteren, terwijl het probleem wordt genegeerd dat het gebied bedreigt, verdient het om onder ieders aandacht te komen.