Sinds Margaret Thatcher begin jaren tachtig met succes een korting bedong op de Britse contributie hebben de Britten er een gewoonte van gemaakt om opt-outs te regelen, of zoals nu onder David Cameron een status aparte. Zelfs de ambitie van de eurogezinde sociaal-democraat Tony Blair om de Europese Unie te leiden, valt in de categorie ‘Brits exceptionalisme’.
De euroscepsis leeft vooral op het Engelse platteland, van de laaglanden van Norfolk en Lincolnshire tot de hooglanden van Cumbria en het oude koninkrijk van Northumbria. Hoe verder van Londen, hoe meer Brexiteers. Het heeft niet alleen te maken met het eilandgevoel, maar ook met de overtuiging dat er een zegen op dit half ondergelopen gebergte in de Noordzee rust. William Blake dichtte bijvoorbeeld over het groene en plezierige land, gezegend door de blote voeten van het heilige Lam Gods. Dit is het nieuwe Jeruzalem.
Deze opzwepende en nostalgische hymne wordt uit volle borst gezongen bij de aanvang van cricketwedstrijden, congressen van (nota bene) de Labour Partij en bijeenkomsten van het vrouweninstituut. En Jerusalem, op muziek gezet door Hubert Parry, klinkt steeds vaker sinds de Engelsen hun englishness aan het herontdekken zijn, een gemeenschappelijk levensgevoel dat zich onder meer openbaart door het cricket op de commons, de kerken met de common prayer, de rechtspraak met de common law en de politiek in het House of Commons.
Dat speelt mee op de achtergrond bij het EU-referendum. Als deze volksraadpleging alleen op Engels grondgebied zou worden gehouden, zou een Brexit onafwendbaar zijn geweest. Het zijn juist de Schotten, de Welsh(-sprekenden) en de katholieken onder de Noord-Ieren die het Verenigd Koninkrijk waarschijnlijk nipt binnenboord gaan houden. Zo sluit het sociaal-democratische gesternte van Schotland beter aan bij het sociaal geachte Brussel dan het door de Conservatieven geleide Londen.
Voor de Schotse nationalisten is Europa een bondgenoot tegen de zuiderburen. Daarom dreigen ze met een tweede referendum in het geval van een Brexit. Mocht er toch een Brexit komen, dan zou dat het einde kunnen betekenen van de unie, met op termijn een onafhankelijk Schotland en een herenigd Ierland. De ironie is dat de Brexiteers dromen van een waarlijk Groot-Brittannië. Maar het kan zomaar leiden tot een Little England.