De Amerikaanse defensie-uitgaven dalen al sinds het midden van de jaren tachtig; niet alleen gemeten in het percentage van het Bruto Nationaal Produkt dat naar bewapening gaat en gemeten in de koopkracht van elke defensiedollar, maar ook in absolute termen. Immers, niet zo heel lang geleden had het Pentagon een budget van bijna 300 miljard dollar tegen nu 260 miljard. Verder had de heer Ronse best mogen opmerken dat in diezelfde tijd de defensie-uitgaven in Frankrijk bijna niet zijn gedaald, terwijl ze in China (en in grote delen van Azie) zelfs zijn gestegen.
Ook is het belachelijk de defensie-uitgaven van Amerika met landen als Irak en Noord-Korea te vergelijken door de defensiebudgetten in dollars naast elkaar te zetten. Naast het feit dat Amerika een veelvoud aan militaire verplichtingen heeft, vergeet mijneer Ronse te bedenken dat het prijspeil in die landen op volkomen andere niveaus ligt. Dit betekent dat de Amerikanen veel duurder moeten inkopen dan een land als Irak.
Het is duidelijk dat de Amerikaanse politieke elite ervoor kiest om de defensie-uitgaven niet al te veel meer te laten dalen. (De stijging in het budget van het Pentagon die de heer Ronse noemt, is een daling in koopkracht.) Mijnheer Ronse heeft zeker gelijk dat daar economische redenen voor zijn. Maar hij vergeet twee andere beweegredenen te vermelden. De Amerikanen hebben slechte ervaringen gehad met het te snel verlagen van de defensie-uitgaven na de twee wereldoorlogen. Ook is men zich er in het Congress van bewust dat, met de stijgende welvaart in Azie, daar een wapenwedloop is begonnen die weliswaar een handje wordt geholpen door Amerikaanse wapenverkopen, maar die wordt gevoed door spanningen tussen de Aziatische mogendheden zelf. Niemand weet waar het met de twee toekomstige Aziatische reuzen, China en India, naar toe zal gaan. Ook in het voormalige Sovjetrijk is het nog erg onrustig. Ook willen de Verenigde Staten hun economische belangen in het Verre Oosten nu al veiligstellen. Intussen mist Europa, dat niet eens orde in eigen huis kan bewerkstelligen zonder Amerikaanse inmenging, daar de slag. Amsterdam, ERIC SCHLIESSER
Karel Teige
Allereerst waardering voor de wijze waarop Marion Wester (in De Groene van 16 maart) de grote hoeveelheid complexe informatie over de Tsjechische avantgardist Karel Teige adequaat samenbracht. In het artikel wordt echter de indruk gewekt dat de Tsjechische avant-garde buiten Tsjechie nog steeds ‘ontdekt’ moet worden - aanleding voor het artikel echter vormde de tentoonstelling Teige animator die nog tot 4 april in het Stedelijk Museum Amsterdam is te zien. Wester noemt het ‘een manco’ dat publikaties die tentoonstellingen over Teige of over de Tsjechische avant-garde begeleiden ‘nog steeds alleen in het Tsjechisch verschijnen’. Dit is in tegenspraak met de werkelijkheid: zij heeft dankbaar gebruik gemaakt van bestaande publikaties in westerse talen waaronder de niet vermelde, bij de tentoonstelling in het Stedelijk Museum verschenen catalogus Teige animator f 25,-). Belangrijke publikaties bij tentoonstellingen over de Tsjechische avant-garde en Karel Teige verschenen verder in het Duits (Hamburg, 1990), het Spaans/Engels (Valencia, 1993), het Italiaans/Engels (architectuurtijdschrift Rassegna, Bologna 1993) en, op kleinere schaal, in Groot-Brittannie en Nederland (Meermanno Westreenianum, Den Haag 1992). Amsterdam, KOOSJE SIERMAN, JAAP VAN TRIEST, GIJS SIERMAN namens het Teige Genootschap
Bolkestein
Met stijgende weerzin las ik de column ‘Frits is goed in Latijn’ van Opheffer in De Groene van 16 maart. Het vergelijken van de ideeen van de liberale politicus Frits Bolkestein met de verwerpelijke (inter)nationaal-socialistische ideologie raakt niet alleen kant noch wal, maar is ook vanuit journalistiek fatsoen volstrekt onaanvaardbaar. De opvang van de politieke vluchtelingen vraagt om een breed draagvlak in de maatschappij. De sterke stijging van het aantal vreemdelingen stelt de verdraagzaamheid van een groot aantal inwoners op de proef. Om die reden moet het vluchtelingendebat in alle openheid, maar ook met alle voorzichtigheid worden gevoerd. Bolkestein heeft in alle openheid gepleit voor een andere aanpak. Ondertussen is duidelijk geworden dat de opvang volstrekt onbeheersbaar is geworden. Wil het draagvlak voor de opvang van politieke vluchtelingen blijven bestaan, dan zal de toestroom wel in goede banen moeten worden geleid. Een van de mogelijkheden daartoe is de eerste opvang van de vluchtelingen in de eigen regio. Bolkestein heeft hier terecht op gewezen. Zijn opmerkingen met de holocaust in verband brengen is schandalig. Berkel en Rodenrijs, FRANS MOLENDIJK
Atoomspionnen
Zich afzettend tegen discriminatie en BVD-activiteiten ontkracht A. Brouwer in zijn artikel ‘Veiligheid’ (De Groene van 16 maart) zijn betoog door op een va et vient van ‘atoomspionnen’ in ‘onze vaderlandse reactorcentra’ te wijzen. Uiteraard wordt verondersteld dat deze lieden ‘uit Pakistan en het Midden-Oosten’ komen. ‘Atoomspionnen’ hebben met Sinterklaas en de Paashaas gemeen dat ze niet bestaan maar altijd weer goed zijn voor reclame. In dit geval voor precies datgene waartegen de schrijver zich teweerstelt. In beginsel is alle kennis over kernenergie en haar toepassingen open en dus voor iedereen toegankelijk. Contractwerk kan slechts tijdelijke vertrouwelijkheid betekenen. Bij het realiseren van de gegeven mogelijkheden is kunde het sleutelwoord. Daarbij gaat het om infrastructuur en organisatie. Openheid is de beste garantie tegen onaangename verrassingen. Dat geldt zowel bij de begeleiding van stagiair(e)s hier als bij tegenbezoeken aan instituten in de bedoelde landen. Bergen, H.A. DAS
Antipapisme
Het kan best zijn dat Martin van Amerongen gelijk heeft dat de roomse macht in Nederland is gedevalueerd (De Groene van 30 maart). Hoewel hij ditmaal niet de tale Kanaans hanteert, doen zijn woorden me toch denken aan ‘de dodelijke wonde’ die het Beest in Openbaring 13:3 toegediend kreeg. In elk geval lijken me ‘om zeep geholpen’ en ‘nauwelijks meer een factor van betekenis’ iets te sterk uitgedrukt. Het Vaticaan is, na de val van het Oosteuropese communisme, misschien juist wel druk bezig met de voorbereidingen voor een herovering van heel Europa. Ik bedoel daarmee: een herevangelisatie, ook van West-Europa. De activiteiten van de Vaticaanse sluisdiplomatie hebben hun uitwerking op Oost-Europa niet gemist. Wellicht niemand heeft daartoe zo actief bijgedragen als de Poolse paus. Zou Nederland, pas sinds de jaren zeventig een beetje van Rome bevrijd, zich wel aan zo'n invloed kunnen onttrekken? Dat Van Amerongen die niet waarneemt, stelt me niet gerust. Die onzichtbaarheid is immers juist de kracht van zo'n geestelijke herovering. Het zou me daarom niet verbazen als Rome een religieus reddingsplan in petto heeft. De opruiming van de Italiaanse, dus roomse, christen-democratische maffia lijkt een onwelkome interruptie, maar dat arme volk daar krijgt er meer van hetzelfde voor terug. De huidige paus moest trouwens niets hebben van die financiele schandalen waarin ook zijn Bank van de Heilige Geest betrokken was geraakt. Het Vaticaan ziet reikhalzend uit naar een echt Verenigd Europa, want daarmee is het halve werk voor een nieuwe geestelijke eenheid al gedaan en kan het ware geloof van de ene Moederkerk wederom via een soort contrareformatie als efficiente bindende factor terugkeren. Dat masterplan ligt mogelijk al klaar. De paus heeft in ieder geval nauwelijks tijd om adem te halen tussen zijn oproepen tot een terugkeer van de christelijke waarden, zoals Paaszondag weer tijdens Urbi et Orbi te horen was. Dus niet teveel optimisme, meneer Van Amerongen. Een dosis antipapisme heeft ons nimmer kwaad gedaan. Een gewaarschuwd mens telt dubbel. Genas die dodelijk wond ook niet gauw en oefende het Beest daarna niet als vanouds alle macht uit? Lisse, JOH. DIEPRAAM
Zonnestraal
Het idee van Walter van der Kooi om Zonnestraal voor ME-patienten te reserveren (zie De Groene van 6 april) is sympathiek. Gezien de huidige staat van het gebouw zou dat echter praktisch totale herbouw betekenen. Mijn eigen bestemming voor het gebouw zou een Nederlands instituut voor Architectuur zijn, maar dat staat jammer genoeg al in Rotterdam. Blijft over: een klein deel restaureren in de oorspronkelijke staat met daarin een museum voor chronische ziekten en beroepsziekten. De rest mag vervallen en overgroeid raken als symbool voor het verdwenen functionalistisch ideaal. Dat laatste zou voor Nederlandse begrippen nog eens uniek zijn! Amsterdam, H.J. SNIJDER
Undercover
Ik heb grote problemen met het stuk ‘Undercover in de CD’ (De Groene van 23 maart). Niet dat ik CD-sympathisant ben, in de verste verte niet. Het infiltreren is mijn grote probleem. Dat mag niet, vind ik. Nooit. De BVD mag het niet, en Kees Kooiman evenmin. Infiltreren tast de privacy aan. Mensen vertrouwen erop dat je bent wie je zegt te zijn. Ze zeggen je dingen die ze anderen niet gezegd zouden hebben. Dat is hetzelfde als liegen en bedriegen. Eigenlijk is het ook nog kiezersbedrog. Mensen stemmen op iemand die uiteindelijk absoluut niet voor die partij in de raad wil. Misschien hadden ze Kooiman wel eens gezien en vonden ze hem sympathiek. Ook die mensen zijn dus bedrogen. Nog iets wat ik me afvraag: Hoe kan Kooiman zich zolang in die kringen bevinden zonder ontzettende last met zijn geweten te krijgen? Een hele kunst! Zeist, FRANKA HUMMELS