De studio van cnn was vol en de discussie verhit op een oktobermiddag van het jaar 2000. Een tribune met advocaten, juridisch adviseurs, politici en professoren omringde de twee presentatoren, een televisie op een tafeltje verzorgde de live verbinding met buiten, er waren gesprekken met experts die van ontsteltenis in veel te grote woorden spraken. Dat kan alleen bij een acute crisis en die was er, in de vorm van een plomp gelanceerde website. Vote-auction.net presenteerde zich als een platform waarop de Amerikaan zijn of haar stem kon laten verkopen aan de hoogste bieder. Toen de presentatrice aan een opgewonden raadsman, live uit Californië, vroeg of het soms geen grap kon zijn, dat er toch verschil moest bestaan tussen het begaan van een misdrijf en een slecht gevoel voor humor, antwoordde deze dat een grap uitgesloten was, omdat dit soort initiatieven nu eenmaal geen grappen zijn. De website kwam op het hoogtepunt van de internethype, en tevens aan de vooravond van de presidentsverkiezingen tussen George W. Bush en Al Gore.
De half uur durende cnn-uitzending genereerde duizenden nieuwsberichten, er was verontwaardiging en niet in de laatste plaats over de duizenden aanmeldingen die de veilingwebsite vervolgens kreeg. Het was een grap, een van de vele in de tentoonstelling As If: The Media Artist as Trickster in de Tolhuistuin in Amsterdam, samengesteld door platform voor kunst en cultuur Framer Framed, een grap die inzichtelijk maakte dat het internet voorgoed was ‘aangezet’. Een van de bedenkers, kunstenaar Hans Bernhard, kwam de studio binnen via een telefoonlijn. Waar hij in hemelsnaam het recht vandaan dacht te halen om zich te bemoeien met de Amerikaanse verkiezingen? Bernhard: ‘Ja, wij zijn geïnteresseerd in het faciliteren van een forum om de perfecte marktwerking te creëren. Dat is ook onze slogan: breng kapitalisme en democratie nader tot elkaar. (…) Wij zien het als een wereldwijde operatie. De Amerikaanse verkiezingen zijn slechts een test pilot voor ons onderzoek.’
As If moet een van de visueel onaantrekkelijkste tentoonstellingen zijn die ik bezocht, een flashback naar het informaticalokaal met computers, snoeren en aan elk beeldscherm een koptelefoon. Er staat kunst die tijd vraagt zonder de garantie dat dat iets oplevert, maar in As If is het aanbod divers. De kunstenaar-als-bedreiger infiltreert er in instituten, in een militaire ondervragingscursus of in de televisieserie Homeland, of richt zelf een organisatie op die een conflict in zich draagt zoals het Guantanamo Bay Museum of Art and History. Kunstenaars werpen zich in de media als in een modderstroom om inzichtelijk te maken waar die heen voert.
De tentoonstelling is goed getimed, misschien iets te goed. Buiten gaat het echte (nep)nieuws gewoon door. Het ludieke voorstel van kunstenaar Morehshin Allahyari om verwoest erfgoed te 3D-printen, is daar al praktijk. En nee, je stem kun je niet veilen, maar de verkiezingen zullen we met de hand moeten tellen nu blijkt dat de ‘Russen’ niet uitgesloten kunnen worden van deelname. De bedrieger bedrogen, de realiteit heeft de lachers op haar hand.
As If: The Media Artist as Trickster van Framer Framed is t/m 5 maart te zien in de Tolhuistuin in Amsterdam. framerframed.nl