Hammam

De toolkit die je ontvangt na betaling van een entreekaartje bij binnenkomst van W139, aan een balie die voor de gelegenheid is omgedoopt tot Dead Skin Cash-informatiebalie, bestaat uit een plastic zak gevuld met attributen voor het verwijderen van dode huidcellen, waaronder een blok puimsteen, een eeltvijl en een bokkenpootje voor de nagelriemen, plus een pleister. Daarnaast enkele benodigdheden voor de verspreiding van de boodschap van kunstenaars Salim Bayri en Ghita Skali: een sticker en een visitekaartje die geld beloven voor dode huid, twintig euro per gram. De uitnodiging staat om in de tentoonstelling zelf te beginnen met scrubben, maar later terugkomen kan ook. Gezien de bonnen van eerdere transacties, opgeprikt aan een muur, met daarop zowel het gewicht van de ingeleverde materie vermeld als een foto van de inbrenger, gingen velen je voor.

Het gezamenlijk project is met geen mogelijkheid op één artistieke praktijk vast te pinnen, maar de kunstenaars, beiden afkomstig uit Marokko en werkzaam in Nederland, delen een interesse in de ambigue relatie van de mens met haar omgeving en het openbreken van het kunstinstituut. Salim Bayri, voormalig resident van de Rijksakademie en winnaar van de Charlotte Köhler Prijs in 2022 én de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs 2022, omschrijft zijn kunstenaarschap als ‘code switching’: voor zijn vaak absurdistische objecten, installaties en performances duikt hij in de kloof tussen taal en vertaling, tussen online en offline en tussen Noord-Afrika en Europa. Een residency in Athene vorig jaar resulteerde in een weekendje weg met een volslagen vreemde, ontmoet via een video-chatapp. Ook Ghita Skali, oud-deelnemer van De Ateliers, laat zich tot op zekere hoogte meevoeren door bestaande systemen, zoals de handel in verbena thee waarvan ze voor een werk in een tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam vanuit Marokko een partij liet aanrukken. Bezoekers konden een handvol van het exotische, ‘exclusieve’ spul uit een grote hoop in de hoek van de zaal scheppen en mee naar huis nemen.

Voor Dead Skin Cash is het idee juist dat het publiek iets komt brengen, en wel hun dode huid, een goedje even exclusief en persoonlijk als alomtegenwoordig en anoniem. In kunstruimte W139, gelegen in de rosse buurt van Amsterdam, naast de Condomerie, waar de condooms als transparante huiden in de etalage hangen, spelen Bayri en Skali de verschillende associaties tegen elkaar uit. Tussen lange lappen stof die van het plafond naar beneden hangen, als dierenvellen maar dan met een schilferig patroon van mensenhuid, klinken gesprekken met mensen die reflecteren op het idee van huid als een nieuwe valuta. Verderop hangt die valuta dan, verzamelingen huidschilfers in plastic zakjes die bungelen als theezakjes.

Het is werkelijk onappetijtelijk, en misschien wel extra na jaren van covid, net als de collages die de kunstenaars op de bovenste verdieping presenteren, maar niet zonder humor, zoals de collage die doet denken aan Van Goghs De sterrennacht, en niet zonder scherpe kantjes, de huid is immers een belangrijk maatschappelijk en politiek strijdtoneel. Huid, handen en haar zijn ook onderwerpen voor andere kunstenaars, denk aan Wendy Owusu met werk over haar en Yinka Buutfeld over het bleken van huid, momenteel te zien in de tentoonstelling When Things are Beings in het Stedelijk Museum Amsterdam, en de tentoonstelling Hair Power in het Wereldmuseum in Rotterdam.

Hoogtepunt in W139 is de video Semiotics of the Hammam die draait te midden van typische saunabankjes. Het is een parodie op Martha Roslers beroemde video Semiotics of the Kitchen (1975), waarin Rosler met een kookschort voor het keukengereedschap te lijf gaat en zo in een klap zowel de positie van de huisvrouw als de populariteit van kookprogramma’s ondermijnt. De man die in onderbroek in de hammam staat, een woeste blik in zijn ogen, doet iets soortgelijks: zonder water bedient hij zich van typische hammam-hulpstukken, van borstel tot schrobber tot handschoen, waarbij de frustratie zichtbaar oploopt. Waarom zijn huid een economische waarde zou vertegenwoordigen, is mij niet helemaal duidelijk, het idee achter Dead Skin Cash lijkt vooral te leunen op de uitdrukkingen ‘selling your own skin’ en ‘de huid duur verkopen’, waarbij de vraag zich aandient: wie kan het zich veroorloven om zijn huid níet te verkopen? Een ruimte voor kunst verwordt hier tot een plek van financiële transactie, waar een eventueel te innen bedrag overigens ook gedoneerd kan worden. In de vensterbank op de eerste verdieping staat een geweldige sculptuur van een plak huid in de doorsnede, als een suikerzoete taart met meerdere lagen. De doorsnede, met lagen van oranje bolletjes, gele slierten en roze en witte spikkels, van waaruit lange bruine haren de buitenwereld in steken, toont de complexiteit van de huid. Voor je zoiets moois van de hand doet, denk er nog eens goed over na.